Mga Laygay sa Kabuhi
1Subong nga ang maayo nga reputasyon mas maayo sang sa malahalon nga pahamot, ang adlaw sang pagkapatay mas maayo sang sa adlaw sang pagkatawo.
2Mas maayo pa nga magkadto sa balay nga may nagapangasubo sa patay sang sa magkadto sa balay nga may punsyon, kay ang dangatan sang tanan amo ang kamatayon. Dapat dumdumon ini permi sang mga buhi.
3Ang kasubo mas maayo pa sang sa kalipay tungod kay ang kasubo makapatadlong sa kabuhi sang tawo.
4Ang maalamon nga tawo nagahunahuna permi parte sa kamatayon, pero ang buang-buang nga tawo nagahunahuna permi parte sa kalipayan.
5Mas maayo pa nga magpamati ka sa pagsaway sa imo sang maalamon nga tawo sang sa magpamati ka sa pagdayaw sa imo sang buang-buang nga tawo.
6Ang kadlaw sang buang-buang nga tawo pareho sa mga tunok nga nagabitibiti sa kalayo. Wala ini sing pulos.
7Sigurado nga mangin pareho sa buang-buang ang maalamon nga tawo kon magpanguwarta7:7 magpanguwarta: ukon, magpangdaya. siya. Kon magbaton ka sang lagay ginaguba mo lang ang imo kaugalingon.
8Mas maayo pa ang katapusan sang isa ka butang sang sa umpisa sini. Ang pagpasensya mas maayo pa sang sa pagpabugal.
9Indi ka magdali-dali pangakig, kay ang kaakig amo ang kinaandan nga ginahimo sang buang-buang nga tawo.
10Indi ka magpamangkot, “Ngaa mas maayo sang una sang sa subong?” Kay indi ina husto nga pamangkot.
11Ang kaalam maayo nga butang pareho sa palanublion. Makabulig gid ini sa mga nagakabuhi diri sa kalibutan, 12kag makaprotektar ini pareho sa kuwarta. Gani makabulig gid ang kaalam; makatipig ini sa kabuhi sang tawo nga may ara sini.
13Hunahunaa bala kon ano ang ginhimo sang Dios. Sin-o bala ang makatadlong sa ginpatiko sang Dios?
14Kon maayo ang imo kahimtangan, magkalipay ka. Pero kon ara ka sa kalisod, dumduma nga ang Dios indi lamang nagahatag sang maayo nga kahimtangan kundi sang kalisod man. Gani indi ta mahibaluan kon ano ang matabo sa palaabuton.
15Sa sining akon kabuhi nga wala sing pulos, nakita ko ini tanan: ang mga matarong nga nagakalamatay sa pihak sang ila matarong nga kabuhi kag ang mga malaot nga nagakabuhi sing malawig sa pihak sang ila malaot nga kabuhi.
16Indi ka magsobra kaayo ukon kaalam. Kon himuon mo ina, ginaguba mo lang ang imo kaugalingon. 17Indi ka man magsobra kalaot, kag indi ka magbinuang-buang. Kon himuon mo ina, mapatay ka sa wala pa ang imo tion. 18Indi ka magpasobra sa sadto nga mga butang; dapat sa tunga-tunga ka lang, kay ang nagatahod sa Dios wala nagapasobra.
19Dako ang mahimo sang kaalam sa isa ka tawo sang sa mahimo sang napulo ka pangulo sa isa ka siyudad.
20Wala gid sing tawo diri sa kalibutan nga nagahimo permi sang matarong kag wala nagakasala.
21Indi pagpamatii ang tanan nga ginasiling sang tawo, kay basi kon mabatian mo nga ginapakamalaot ka sang imo suluguon. 22Kay nahibaluan mo mismo nga kadamo nga beses nga ginpakamalaot mo man ang iban.
23Gintestingan ko nga intiendihon ang tanan nga nagakalatabo diri sa kalibutan paagi sa akon kaalam. Naghunahuna ako nga maintiendihan ko, pero ato gali indi. 24Indi ko matungkad ang mga nagakalatabo; mabudlay gid ini intiendihon. Wala gid sing may makaintiendi sini. 25Pero padayon ako nga nagtuon kag nag-usisa, agod makaangkon ako sang kaalam kag sabat sa akon mga pamangkot, kag agod mahibaluan ko kon daw ano gid ka buang-buang ang tawo nga nagahimo sang malain kag daw ano kalain sing ulo ang tawo nga nagabinuang.
26Nasapwan ko nga ang babayi nga nagapangsulay mapait pa sang sa kamatayon. Ang iya gugma pareho sa siod, kag ang iya mga kamot nga nagahakos sa imo pareho sa kadena. Makapalagyo sa iya ang tawo nga maayo sa panulok sang Dios, pero ang makasasala iya masiod niya. 27-28Ako nga manugwali nagsiling, “Ginahunahuna ko gid sing maayo ang tagsa ka butang sa akon nga pagpangita sang sabat sa akon mga pamangkot. Sa gihapon wala ko makita ang mga sabat. Pero amo ini ang akon nasapwan: sa 1,000 ka lalaki isa lang ang matarong,7:27-28 matarong: ukon, maalam. pero sa 1,000 ka babayi wala gid sing matarong. 29Labaw sa tanan, nasapwan ko nga ginhimo sang Dios ang tawo nga matarong pero madamo sang ginapadihot ang tawo nga indi matarong.”
A sabedoria
1Uma boa reputação vale muito mais do que um bom perfume.
O dia em que alguém morre é melhor do que aquele em que nasceu.
2É mais útil ir a funerais do que a festas,
porque todos teremos de morrer,
e é uma boa coisa pensar nisso enquanto é tempo.
3A tristeza tem mais valor do que o riso,
pois a tristeza exerce sobre nós um efeito depurador.
4Sim, uma pessoa sábia pensa muito na morte,
enquanto o insensato só pensa em gozar bem o presente.
5Vale mais ser criticado por alguém
que tem sabedoria do que ser louvado por um tolo!
6O cumprimento dum tolo vale tanto como um papel a arder;
seria ridículo alguém deixar-se impressionar por ele.
7A opressão faz endoidecer, até as pessoas com entendimento;
é coisa que corrompe as capacidades mentais.
8Acabar é melhor do que começar!
Ser paciente tem mais valor do que ser orgulhoso!
9Não sejas precipitado,
isso é comportamento de insensatos.
10Não andes sempre com saudade dos bons velhos tempos,
porque também é uma maneira de pensar inútil.
11A sabedoria é tão boa quanto uma valiosa herança
e é uma bênção para todos quantos vivem debaixo do Sol.
12A sabedoria é uma proteção,
tal como as muitas riquezas,
mas a sabedoria tem a vantagem
de preservar a vida de quem a possui.
13Atenta para a forma como Deus fez as coisas;
quem poderá endireitar o que ele torceu?
14Goza da prosperidade, sempre que puderes e,
quando vierem os tempos difíceis,
lembra-te que Deus dá tanto uma coisa como a outra,
a fim de que cada um se dê conta de que nada é certo na vida.
15Nesta vida de ilusão tenho visto de tudo,
incluindo o facto de muitos dos que são bons morrerem novos
e muitos dos que são maus continuarem a viver.
16Por isso, não sejas nem excessivamente bom nem excessivamente sábio!
Por que razão te destruirias a ti mesmo?
17Por outro lado, não sejas demasiado perverso,
não sejas louco! Porque haverias de morrer antes do tempo próprio?
18É bom que prestes atenção a uma coisa,
sem descuidar a outra,
pois aquele que ama e teme a Deus saberá encontrar o melhor de ambas.
19Um sábio é mais poderoso
do que uma fortaleza guardada por dez valentes!
20Não há um só homem, em toda a Terra,
que tenha sido sempre justo e nunca tenha pecado.
21Não escutes às portas!
Pode acontecer que ouças o teu servo dizer mal de ti!
22Sabes bem, quantas vezes tens dito mal de outros.
23Tentei tudo para ser sábio, fiz mesmo esta afirmação:
“Serei sábio!”, mas de nada serviu.
24A sabedoria é coisa difícil de obter,
não se encontra facilmente.
25Pus-me a investigar bem a fundo
e procurei por toda a parte,
determinado a encontrar não só a sabedoria como a verdadeira razão das coisas,
decidido a provar, a mim próprio, qual a pior das ignorâncias e a maior insensatez.
26Uma mulher que se vende, que enreda e arma laços a um homem, é coisa pior do que a morte. Aquele que agrada a Deus evita-a, mas os pecadores caem nos seus laços. 27E esta é a minha conclusão, diz o pregador, pouco a pouco fui chegando a este resultado. 28Depois de ter inquirido em todas as direções, descobri que é possível encontrar-se um homem, entre mil, que seja sábio; mas mulheres, que sejam sábias, nem uma! 29Também descobri que ainda que Deus tenha feito os seres humanos com perfeição, cada um se desvia para seguir as suas próprias inclinações.
