Ang mga Hulubaton ni Agur
1Amo ini ang mga hulubaton ni Agur nga anak ni Jake nga taga-Masa. Iya ini ginsiling kay Itiel kag kay Ucal:30:1 nga taga-Masa… Ucal: Indi klaro ang buot silingon sang Hebreo sini.
2“Ako ang pinakabalingag sa tanan nga tawo.
Ang akon panghunahuna daw indi iya sang tawo.
3Wala gid ako magtuon nga magmaalamon,
kag wala ako sing may nahibaluan parte sa Dios.
4May tawo bala nga nakasaka sa langit kag nakapanaog sa kalibutan?
May tawo bala nga nakadakop sang hangin ukon nakaputos sang tubig sa iya bayo?
May tawo bala nga nakabutang sang mga dulunan sang kalibutan?
Kon may kilala ka, sugiri ako sang iya ngalan kag sang ngalan sang iya mga anak.
5Ang tagsa ka pulong sang Dios masaligan gid.
Pareho siya sa taming sa mga nagapangayo sang proteksyon sa iya.
6Indi pagdugangi ang iya mga pulong,
kay kon himuon mo ini, sabdungon ka niya kag ipakita niya nga butigon ka.”
7Ginoo, may duha ako ka butang nga pangayuon sa imo. Kon mahimo ihatag ini sa akon sa wala pa ako mapatay. 8Una, buligi ako nga indi ako magbutig. Ikaduha, indi ako pagpamanggaruna ukon pagpaimula, kundi hatagi lang ako sang akon ginakinahanglan. 9Kay kon manggaranon ako, basi kon indi ko ikaw pagkilalahon; kag kon imol ako, basi kon mangawat ako kag mapahuy-an ko ikaw.
Dugang pa nga mga Hulubaton
10Indi pagpakalaina ang isa ka suluguon sa atubangan sang iya agalon, kay pakamalauton ka niya kag magaantos ka.
11May mga kabataan nga wala nagapangamuyo nga pakamaayuhon sang Dios ang ila mga ginikanan kundi ginapakamalaot pa gani nila.
12May mga tawo nga ang pagtan-aw nila sang ila kaugalingon perpekto na gid, pero ang matuod mahigko ang ila kabuhi.
13May mga tawo nga tama gid ka bugalon, nga kon magtulok daw si sin-o gid.
14May mga tawo man nga daw buaya, nga puwerte kapintas sa ila nga pagpamintaha sa mga imol.
15Ang tawo nga dalok-dalok pareho sa linta.30:15 linta: sa iban nga Bisaya, alimatok. Permi lang siya nagasiling, “Hatagi ako!”30:15 Sa literal, Ang linta may duha ka anak nga babayi nga pareho nga ginatawag, “Hatagi ako!”
May tatlo ukon apat pa gani ka butang nga wala nagakaayawan:
16ang lugar sang mga patay,30:16 lugar sang mga patay: ukon, lulubngan; ukon, kamatayon.
ang baw-as nga babayi,
ang duta nga wala sing tubig,
kag ang kalayo.
17Ang tawo nga nagayaguta kag wala nagatuman sa iya ginikanan tuhakon sang mga uwak ang iya mga mata, kag kaunon sang mga agila ang iya bangkay.
18May tatlo ukon apat pa gani ka butang nga makatilingala para sa akon kag indi ko maintiendihan:
19Kon paano nga ang agila makalupad sa kahawaan,
kon paano nga ang man-og makakamang sa kabatuhan,
kon paano nga ang barko makalutaw sa dagat,
kag kon paano nga ang lalaki makapangaluyag sa babayi.
20Amo ini ang ginahimo sang babayi nga nagapanginlalaki: Nagapakighilawas siya sa iban nga lalaki, pagkatapos nagasiling siya nga wala siya sing may nahimo nga malain.
21May tatlo ukon apat pa gani ka butang nga indi maagwantahan sang mga tawo sa kalibutan:
22-23Ang ulipon nga nangin hari,
ang buang-buang nga may bugana nga pagkaon,
ang makaulugot nga babayi nga nakapamana,
kag ang ulipon nga babayi nga nagbulos sa iya ama.
24May apat ka sapat diri sa kalibutan nga magagmay pero tama kaalam:
25Ang mga subay, nga bisan maluya sila, nagatipon sila sang ila pagkaon kon tig-ilinit,
26ang mga badier,30:26 badier: Tan-awa ang footnote sa Lev. 11:4-8. nga bisan indi sila makusog, nagahimo sila sang ila puluy-an sa mga bato,
27ang mga apan, nga bisan wala sila sing pangulo, nagatingob sila kon maglupad,
28ang mga tiki, nga bisan puwede mo sila dakpon sang imo kamot, makita sila sa mga palasyo.
29May tatlo ukon apat pa gani ka tinuga nga daw si sin-o kon maglakat:
30ang leon, nga pinakamakusog sa tanan nga sapat kag wala sing may ginakahadlukan,
31ang sulog nga manok,
ang lalaki nga kanding,
kag ang hari nga nagapanguna sa iya mga soldado.30:31 Indi klaro ang buot silingon sang Hebreo sa sini nga bersikulo.
32Kon sa imo pagkabuang-buang nagapabugal ka kag nagaplano sang malain, untata na ina! 33Indi bala nga kon sige mo kalugay ang malapuyot nga gatas30:33 malapuyot nga gatas: Ang buot silingon sa English, cream. mahimo ini nga butter? Kag indi bala nga kon sumbagon mo ang ilong sang isa ka tawo madugo ini? Amo man kon paakigon mo ang isa ka tawo, makapaumpisa ina sang gamo.
Agur Nsɛm A Ɔkae
1Yake babarima Agur nsɛm a ɔkae a ɛyɛ nkuranhyɛ:
Saa ɔbarima yi ka kyerɛɛ Itiel ne Ukal se:
2“Me na minnim hwee koraa wɔ nnipa mu,
minni onipa ntease.
3Minsuaa nyansa,
na minni Ɔkronkronni no ho nimdeɛ nso.
4Hena na waforo akɔ ɔsoro na wasian aba fam?
Hena na wabɔ mframa boa wɔ ne nsam?
Hena na ɔde nʼatade abɔ nsu boa?
Hena na ɔbɔɔ asase tamaa yi?
Ne din de dɛn, na ne babarima nso din de dɛn?
Sɛ wunim a ka kyerɛ me!
5“Onyankopɔn asɛm biara yɛ nokware;
ɔyɛ nkatabo ma wɔn a woguan toa no.
6Mfa biribi nka nʼasɛm ho,
anyɛ saa a ɔbɛka wʼanim ama woayɛ ɔtorofo.
7“Awurade, nneɛma abien na mehwehwɛ afi wo nkyɛn;
mfa nkame me ansa na mawu:
8ma me ne atoro ne nnaadaasɛm ntam nware koraa;
mma mennyɛ ohiani anaa ɔdefo;
nanso ma me me daa aduan nkutoo.
9Anyɛ saa a, ebia minya me ho pii a ɛbɛma mapa wo
na maka se, ‘Hena ne Awurade?’
Anaa mɛyɛ ohiani na mabɔ korɔn,
na ama magu me Nyankopɔn din ho fi.
10“Nsɛe ɔsomfo din nkyerɛ ne wura;
sɛ woyɛ saa a, ɔbɛdome wo na wubetua so ka.
11“Nnipa bi dome wɔn agyanom,
na wonhyira wɔn nanom nso;
12Wɔn a wɔteɛ wɔ wɔn ankasa ani so
nanso wɔnhohoroo wɔn ho fi no;
13wɔn a wɔn ani tra ntɔn,
na wobu animtiaa;
14wɔn a wɔn se yɛ afoa
na asekan hyehyɛ wɔn abogye mu
wɔn na wɔbɛtɔre ahiafo ase afi asase so,
na wɔayi ahiafo afi adesamma mu.
15“Amemem wɔ mmabea baanu
a wɔteɛ mu se, ‘Fa ma! Fa ma!’
“Nneɛma abiɛsa na ɛmmee da
anan na ɛnka da se, ‘Eye!’
16Ɔda,
obonin awotwaa,
asase a ɛyɛ wosee daa,
ne ogya a ɛnka da se, ‘Eye!’
17“Ani a eyi agya ahi,
na ebu ɛna animtiaa no,
obon mu kwaakwaadabi betutu,
na apete abedi.
18“Nneɛma abiɛsa na ɛyɛ me nwonwa,
anan na mente ase:
19Ɔkwan a ɔkɔre nam so wɔ wim,
sɛnea ɔwɔ nantew ɔbotan so,
ɔkwan a hyɛn nam so wɔ po tamaa so,
ne sɛnea ɔbarima dɔ ababaa.
20“Ɔbea ɔwaresɛefo kwan ni:
Odidi, ɔpepa nʼano
na ɔka se, ‘Menyɛɛ mfomso biara.’
21“Nneɛma abiɛsa na ɛma asase wosow,
anan na asase ntumi nnyina ano:
22akoa a wabɛyɛ ɔhene,
ɔkwasea a wadidi amee,
23ɔbea a wɔmpɛ no na waware,
afenaa a otu nʼawuraa tena nʼanan mu.
24“Nneɛma nketenkete anan na ɛwɔ asase so,
nanso wɔyɛ anyansafo ankasa:
25Ntɛtea yɛ abɔde nketewa a wonni ahoɔden,
nanso wɔboaboa wɔn aduan ano ahuhuru bere mu;
26Nkukuban30.26 Nkukuban yɛ nnanko mu ahorow bi a, wɔtena akuwakuw wɔ mmepɔw mu. yɛ abɔde a wonni ahoɔden,
nanso wɔyɛ wɔn afi wɔ abotan mu,
27mmoadabi nni ɔhene,
nanso wɔsa so akuwakuw, kɔ wɔn anim;
28wotumi de nsa kyere ɔketew,
nanso wohu no abirɛmpɔn ahemfi.
29“Nneɛma abiɛsa na wɔwɔ abirɛmpɔnnantew,
anan na wɔkeka wɔn ho te sɛ abirɛmpɔn:
30gyata, mmoadoma hene a, biribiara mmɔ no hu;
31akokɔnini a ɔretutu taataa,
ɔpapo,
ne ɔhene a nʼasraafo atwa no ho ahyia.
32“Sɛ woayɛ ɔkwasea ama wo ho so,
anaa woadwene bɔne a,
ma wʼani nwu na mua wʼano!
33Sɛnea wɔka nufusu nu mu a srade fi mu ba,
na wokyinkyim hwene a etu mogya no,
saa ara na abufuw de akasakasa ba.”
