1Indi ka magpabugal parte sa imo himuon buwas, kay wala ka kahibalo kon ano ang matabo sa imo buwas.
2Indi pagdayawa ang imo kaugalingon; pabay-i nga ang iban ang magdayaw sa imo.
3Mabug-at ang bato kag ang balas, pero mas mabug-at batyagon kon paakigon ka sang buang-buang nga tawo.
4Delikado ang tawo nga akig, pero mas delikado ang tawo nga nagapangimon.
5Mas maayo pa nga sawayon mo sing prangka ang isa ka tawo sang sa magsiling ka nga ginahigugma mo siya pero ginapabay-an mo lang siya.
6Ang masakit nga pagsabdong sang isa ka abyan may maayo nga katuyuan, pero ang halok sang kaaway indi masaligan.
7Kon ang isa ka tawo busog na, bisan ang dugos daw wala na sing sabor para sa iya; pero kon gutom siya, bisan ang mapait nga pagkaon matam-is para sa iya.
8Ang tawo nga naglayas sa iya balay pareho sa pispis nga naglayas sa iya pugad.
9Subong nga ang pahamot kag ang insenso makapalipay sa tawo, ang sinsero nga laygay sang isa ka abyan makapalipay man.27:9 ang sinsero… man: Indi klaro ang buot silingon sang Hebreo sini.
10Indi pagkalimti ang imo abyan, ukon ang abyan sang imo amay. Kag kon ara ka sa kalisod, indi ka na magpangayo sang bulig sa imo utod27:10 utod: ukon, paryente. nga didto sa malayo. Ang malapit nga kaingod mas maayo pa sang sa malayo nga utod.
11Anak, magmaalamon ka agod malipay man ako, kag agod may isabat ako sa nagapakahuya sa akon.
12Nagalikaw ang maalamon nga tawo kon masugata niya ang katalagman, pero wala nagalikaw ang tawo nga indi maalamon, gani nagaantos siya.
13Kon magpromisa ang isa ka tawo nga siya ang mabayad sa imo sang utang sang tawo nga indi niya kilala,27:13 Tan-awa ang footnote sa 20:16. siguraduha nga makakuha ka sa iya sang garantiya, bisan bayo niya, agod masiguro mo nga mabayad siya.
14Kon disturbuhon mo aga pa ang imo kaingod sang imo magahod nga bendisyon,27:14 bendisyon: ukon, pagpangamusta. kabigon niya ina nga pagpakamalaot.
15Ang asawa nga permi lang nagabais sa iya bana makaulugot pareho sa nagatinulo nga atop kon tig-ululan. 16Indi mo siya mapahipos, pareho sang hangin nga indi mo mapunggan ukon sang lana nga indi mo makaptan.
17Subong nga ang salsalon mapatalom sang salsalon man, ang tawo makatuon sa iya kapareho nga tawo.
18Kon tatapon mo ang kahoy nga higera, makakaon ka sang iya bunga. Pareho man kon tatapon mo ang imo agalon, padunggan ka niya.
19Subong nga makita ang imo hitsura sa tubig, makita mo man ang imo pagkatawo sa imo tagipusuon.
20Wala nagakaayawan ang kamatayon; amo man ang handom sang tawo.
21Subong nga ang bulawan kag ang pilak matestingan kon puro ukon indi paagi sa kalayo, ang aton kabuhi matestingan paagi sa pagdayaw sang iban nga tawo sa aton.
22Bisan anhon mo ka silot ang buang-buang nga tawo, indi mo gid makuha ang iya pagkabuang-buang.
23Bantayi kag tatapa sing maayo ang imo kasapatan, 24kay ang manggad kag dungog wala nagadugay. 25Pang-utda ang mga hilamon; kag samtang nagatubo ini liwat, pang-utda naman ang mga hilamon sa mga bukid, agod may kalan-on permi ang imo kasapatan. 26Makahimo ka sang mga bayo halin sa bulbol sang mga karnero, kag puwede mo ibaligya ang iban mo nga mga kanding agod makabakal ka sang duta. 27Makakuha ka man sang madamo nga gatas halin sa imo mga kanding para sa imo pamilya pati na sa imo mga suluguon nga babayi.
1Do not boast about tomorrow,
for you do not know what a day may bring.
2Let someone else praise you, and not your own mouth;
an outsider, and not your own lips.
3Stone is heavy and sand a burden,
but a fool’s provocation is heavier than both.
4Anger is cruel and fury overwhelming,
but who can stand before jealousy?
5Better is open rebuke
than hidden love.
6Wounds from a friend can be trusted,
but an enemy multiplies kisses.
7One who is full loathes honey from the comb,
but to the hungry even what is bitter tastes sweet.
8Like a bird that flees its nest
is anyone who flees from home.
9Perfume and incense bring joy to the heart,
and the pleasantness of a friend
springs from their heartfelt advice.
10Do not forsake your friend or a friend of your family,
and do not go to your relative’s house when disaster strikes you—
better a neighbor nearby than a relative far away.
11Be wise, my son, and bring joy to my heart;
then I can answer anyone who treats me with contempt.
12The prudent see danger and take refuge,
but the simple keep going and pay the penalty.
13Take the garment of one who puts up security for a stranger;
hold it in pledge if it is done for an outsider.
14If anyone loudly blesses their neighbor early in the morning,
it will be taken as a curse.
15A quarrelsome wife is like the dripping
of a leaky roof in a rainstorm;
16restraining her is like restraining the wind
or grasping oil with the hand.
17As iron sharpens iron,
so one person sharpens another.
18The one who guards a fig tree will eat its fruit,
and whoever protects their master will be honored.
19As water reflects the face,
so one’s life reflects the heart.27:19 Or so others reflect your heart back to you
20Death and Destruction27:20 Hebrew Abaddon are never satisfied,
and neither are human eyes.
21The crucible for silver and the furnace for gold,
but people are tested by their praise.
22Though you grind a fool in a mortar,
grinding them like grain with a pestle,
you will not remove their folly from them.
23Be sure you know the condition of your flocks,
give careful attention to your herds;
24for riches do not endure forever,
and a crown is not secure for all generations.
25When the hay is removed and new growth appears
and the grass from the hills is gathered in,
26the lambs will provide you with clothing,
and the goats with the price of a field.
27You will have plenty of goats’ milk to feed your family
and to nourish your female servants.
