Ang Iban pa nga mga Hulubaton ni Solomon
1Ari pa gid ang iban nga mga hulubaton ni Solomon nga ginkopya sang mga tinawo ni Haring Hezekia sang Juda:
2Ginapadunggan naton ang Dios tungod sa mga butang nga wala niya ginapahayag sa aton; pero ginapadunggan naton ang mga hari tungod sa mga butang nga ginapahayag nila sa aton.
3Subong nga indi matakos ang kataason sang langit kag ang kadalumon sang duta, indi man matungkad ang hunahuna sang mga hari.
4Kinahanglan nga kuhaon anay ang mga nagasimbog sa pilak antes ini pormahon sang platero. 5Kinahanglan nga pahalinon ang malaot nga mga katawhan25:5 mga katawhan: ukon, mga opisyal; ukon, mga manuglaygay. sang hari, kag magapadayon ang iya ginharian nga may pagkamatarong.
6Kon ara ka sa atubangan sang hari, indi pagkabiga ang imo kaugalingon nga daw si sin-o ka na gid paagi sa pagpungko upod sa dungganon nga mga tawo. 7Mas maayo kon hambalan ka sang hari nga magpungko didto sang sa hambalan ka niya nga maghalin, kag mahuy-an ka sa atubangan sang dungganon nga mga tawo.
8Indi ka magpadasodaso sa pagsugid sa korte sang imo nakita. Kay kon mapamatud-an sang isa ka saksi nga sala ikaw, ano na lang ang imo himuon?
9Kon may ginabaisan kamo sang imo kilala, baisi lang ninyo, pero indi ninyo pag-ipanugid ang sekreto sang kada isa sa inyo. 10Kay kon mahibaluan ini sang iban, basi pakahuy-an nila kamo, kag ang inyo reputasyon maguba hasta san-o.
11Kon ang imo ginahambal nagakabagay sa okasyon, matahom ini pareho sa bulawan nga mga mansanas sa pilak nga suludlan.
12Ang pagsabdong sang maalamon nga tawo sa isa ka tawo nga luyag magpamati mas bilidhon pa sang sa mga alahas nga bulawan.
13Ang masaligan nga mensahero makapanami sang balatyagon sang nagsugo sa iya, pareho sa mabugnaw nga tubig kon tig-ilinit.
14Ang tawo nga wala nagatuman sa iya promisa pareho sa gal-om kag hangin nga wala nagadala sang ulan.
15Ang pagpasensya kag ang malulo nga paghambal makahaylo sa mga manugdumala kag bisan sa mga matig-a sang tagipusuon.
16Indi ka magpatama sing kaon sang dugos kay basi kon magsululuka ka. 17Pareho man kon magsagi ka bisita sa imo kaingod, basi kon matak-an siya kag maugot sa imo.
18Ang tawo nga nagasaksi sing butig kontra sa iya isigkatawo makahalit pareho sa espada, inuglampos, kag pana.
19Ang pagsalig sa tawo nga indi masaligan sa tion sang kalisod wala sing pulos pareho sa guba nga ngipon ukon bali nga tiil.
20Kon ginakantahan mo sing malipayon ang tawo nga ara sa puwerte nga kalisod, pareho lang nga ginaubahan mo siya sang bayo sa panahon sang tigtulugnaw ukon ginabutangan mo sang langgaw ang iya pilas.
21Kon ang imo kaaway ginagutom, pakauna; kon ginauhaw, paimna. 22Kay kon himuon mo ini mahuya siya sa iya ginahimo sa imo,25:22 mahuya siya sa iya ginahimo sa imo: sa literal, magatumpok ka sang baga sa iya ulo. kag ang Ginoo magabalos sa imo.
23Subong nga ang habagat nagadala sang ulan, ang kutsokutso nagadala sang kaakig.
24Mas maayo pa nga mag-estar sa atop sang balay25:24 Tan-awa ang footnote sa 21:9. sang sa mag-estar sa sulod sang balay upod sa asawa nga palaaway.
25Ang maayong balita halin sa malayo nga lugar pareho sa mabugnaw nga tubig nga makapaumpaw sa tawo nga ginauhaw.
26Ang matarong nga tawo nga nagapasugot sa malaot nga tawo pareho sa malubog nga tuburan ukon mahigko nga bubon.
27Indi maayo ang sobra nga pagkaon sang dugos, amo man ang pagtinguha nga dayawon ka lang permi sang mga tawo.
28Ang tawo nga indi makapugong sang iya kaugalingon dali lang malaglag pareho sa isa ka siyudad nga wala sing pader.
Salomo Mmɛbusɛm Nkekaho
1Yeinom yɛ Salomo mmɛbusɛm nkekaho a Yudahene Hesekia afotufoɔ twerɛeɛ:
2Ɛyɛ Onyankopɔn animuonyamhyɛ sɛ wɔde asɛm sie;
sɛ wɔpɛɛpɛɛ asɛm mu nso hyɛ ahemfo animuonyam.
3Sɛdeɛ ɔsoro korɔn na asase mu dɔ no,
saa ara na wɔrentumi nhwehwɛ ahemfo akoma mu.
4Sɛ wɔyi dwetɛ ho a,
dwetɛdwumfoɔ tumi de yɛ adeɛ a ɛho wɔ mfasoɔ;
5Yi amumuyɛfoɔ firi ɔhene anim,
na tenenee bɛma nʼahennwa atim.
6Mma wo ho so wɔ ɔhene anim,
na mpere diberɛ wɔ atitire mu;
7Ɛyɛ ma no sɛ ɔbɛka akyerɛ wo sɛ, “Bra soro ha,”
sene sɛ ɔbɛbrɛ wo ase wɔ otitire bi anim.
Deɛ wode wʼani ahunu no
8mpɛ ntɛm mfa nkɔ asɛnniiɛ,
na sɛ awieeɛ no wo yɔnko gu wʼanim ase a
ɛdeɛn na wobɛyɛ?
9Sɛ wo ne wo yɔnko di asɛm a
nna obi foforɔ ahintasɛm adi,
10anyɛ saa a, deɛ ɔbɛte no bɛgu wʼanim ase
na edin bɔne a wobɛnya no rempepa da.
11Asɛm a wɔka no sɛdeɛ ɛfata no
te sɛ sika kɔkɔɔ a wɔabɔ sɛ aprɛ
de atuatua dwetɛ nsiesieɛ mu.
12Sikakɔkɔɔ asomuadeɛ anaa sikakɔkɔɔ amapa ahyehyɛdeɛ
te sɛ onyansafoɔ animka a ɔde ma deɛ ɔyɛ aso ma no.
13Sɛdeɛ sukyerɛmma ma ewiem dwoɔ wɔ otwa berɛ mu no
saa ara na ɔsomafoɔ nokwafoɔ teɛ ma wɔn a wɔsoma no;
na ɔma ne wuranom akomatɔyam.
14Omununkum ne mframa a ɛmfa osutɔ mma no
te sɛ onipa a ɔde akyɛdeɛ a ɔmmfa mma hoahoa ne ho.
15Ntoboaseɛ ma sodifoɔ ti da,
na tɛkrɛmabereɛ tumi bu dompe mu.
16Sɛ wonya ɛwoɔ a, enni ntra so,
ne bebrebe bɛma woafe.
17Ntaa nkɔ wo yɔnko fie,
wo ho fono no a, ɔbɛtan wo.
18Onipa a ɔdi adansekurumu tia ne yɔnko no
te sɛ aporibaa, afena anaa bɛmma a ano yɛ nnam.
19Ɛse a ɛyare kaka anaa ɛnan a ɛyɛ apakye
te sɛ deɛ wode wo ho to ɔtorofoɔ so hiada mu.
20Deɛ ɔto dwom kyere ɔwerɛhoni no
te sɛ deɛ ɔpa ntoma gu awɔberɛ mu
anaa te sɛ nsã nyinyanyinya a wɔhwie gu afransa soɔ.
21Sɛ ɛkɔm de wo ɔtamfoɔ a, ma no aduane nni;
sɛ osukɔm de no a, ma no nsuo nnom.
22Sɛ woyɛ saa a, wobɛsoso gyasramma agu nʼatifi,
na Awurade bɛma wo akatua.
23Sɛdeɛ atifi fam mframa de osutɔ ba no,
saa ara na tɛkrɛma a ɛdi nsekuro de omuna ba.
24Ɛyɛ sɛ wobɛtena suhyɛ ase mantweaa bi,
sene sɛ wo ne ɔyere ntɔkwapɛfoɔ bɛtena efie.
25Nsuonwunu a ɔkra a ato baha nya no
te sɛ asɛmmɔdɛ a ɛfiri akyirikyiri.
26Asutire a ahono anaa abura a ayɛ pɔtɔɔ,
te sɛ ɔteneneeni a ɔgyaa ne ho ma amumuyɛfoɔ.
27Ɛnyɛ sɛ wɔdi ɛwoɔ ntrasoɔ,
na ɛnyɛ fɛ nso sɛ obi pɛ animuonyam ma ne ho.
28Onipa a ɔnni ahohyɛsoɔ no
te sɛ kuropɔn a nʼafasuo abubu agu fam.
