Ang Iban pa nga mga Hulubaton ni Solomon
1Ari pa gid ang iban nga mga hulubaton ni Solomon nga ginkopya sang mga tinawo ni Haring Hezekia sang Juda:
2Ginapadunggan naton ang Dios tungod sa mga butang nga wala niya ginapahayag sa aton; pero ginapadunggan naton ang mga hari tungod sa mga butang nga ginapahayag nila sa aton.
3Subong nga indi matakos ang kataason sang langit kag ang kadalumon sang duta, indi man matungkad ang hunahuna sang mga hari.
4Kinahanglan nga kuhaon anay ang mga nagasimbog sa pilak antes ini pormahon sang platero. 5Kinahanglan nga pahalinon ang malaot nga mga katawhan25:5 mga katawhan: ukon, mga opisyal; ukon, mga manuglaygay. sang hari, kag magapadayon ang iya ginharian nga may pagkamatarong.
6Kon ara ka sa atubangan sang hari, indi pagkabiga ang imo kaugalingon nga daw si sin-o ka na gid paagi sa pagpungko upod sa dungganon nga mga tawo. 7Mas maayo kon hambalan ka sang hari nga magpungko didto sang sa hambalan ka niya nga maghalin, kag mahuy-an ka sa atubangan sang dungganon nga mga tawo.
8Indi ka magpadasodaso sa pagsugid sa korte sang imo nakita. Kay kon mapamatud-an sang isa ka saksi nga sala ikaw, ano na lang ang imo himuon?
9Kon may ginabaisan kamo sang imo kilala, baisi lang ninyo, pero indi ninyo pag-ipanugid ang sekreto sang kada isa sa inyo. 10Kay kon mahibaluan ini sang iban, basi pakahuy-an nila kamo, kag ang inyo reputasyon maguba hasta san-o.
11Kon ang imo ginahambal nagakabagay sa okasyon, matahom ini pareho sa bulawan nga mga mansanas sa pilak nga suludlan.
12Ang pagsabdong sang maalamon nga tawo sa isa ka tawo nga luyag magpamati mas bilidhon pa sang sa mga alahas nga bulawan.
13Ang masaligan nga mensahero makapanami sang balatyagon sang nagsugo sa iya, pareho sa mabugnaw nga tubig kon tig-ilinit.
14Ang tawo nga wala nagatuman sa iya promisa pareho sa gal-om kag hangin nga wala nagadala sang ulan.
15Ang pagpasensya kag ang malulo nga paghambal makahaylo sa mga manugdumala kag bisan sa mga matig-a sang tagipusuon.
16Indi ka magpatama sing kaon sang dugos kay basi kon magsululuka ka. 17Pareho man kon magsagi ka bisita sa imo kaingod, basi kon matak-an siya kag maugot sa imo.
18Ang tawo nga nagasaksi sing butig kontra sa iya isigkatawo makahalit pareho sa espada, inuglampos, kag pana.
19Ang pagsalig sa tawo nga indi masaligan sa tion sang kalisod wala sing pulos pareho sa guba nga ngipon ukon bali nga tiil.
20Kon ginakantahan mo sing malipayon ang tawo nga ara sa puwerte nga kalisod, pareho lang nga ginaubahan mo siya sang bayo sa panahon sang tigtulugnaw ukon ginabutangan mo sang langgaw ang iya pilas.
21Kon ang imo kaaway ginagutom, pakauna; kon ginauhaw, paimna. 22Kay kon himuon mo ini mahuya siya sa iya ginahimo sa imo,25:22 mahuya siya sa iya ginahimo sa imo: sa literal, magatumpok ka sang baga sa iya ulo. kag ang Ginoo magabalos sa imo.
23Subong nga ang habagat nagadala sang ulan, ang kutsokutso nagadala sang kaakig.
24Mas maayo pa nga mag-estar sa atop sang balay25:24 Tan-awa ang footnote sa 21:9. sang sa mag-estar sa sulod sang balay upod sa asawa nga palaaway.
25Ang maayong balita halin sa malayo nga lugar pareho sa mabugnaw nga tubig nga makapaumpaw sa tawo nga ginauhaw.
26Ang matarong nga tawo nga nagapasugot sa malaot nga tawo pareho sa malubog nga tuburan ukon mahigko nga bubon.
27Indi maayo ang sobra nga pagkaon sang dugos, amo man ang pagtinguha nga dayawon ka lang permi sang mga tawo.
28Ang tawo nga indi makapugong sang iya kaugalingon dali lang malaglag pareho sa isa ka siyudad nga wala sing pader.
Salomo Mmebusɛm Nkekaho
1Eyinom yɛ Salomo mmebusɛm nkekaho a Yudahene Hesekia afotufo kyerɛwee:
2Ɛyɛ Onyankopɔn anuonyamhyɛ sɛ wɔde asɛm sie;
sɛ wɔpɛɛpɛɛ asɛm mu nso hyɛ ahemfo anuonyam.
3Sɛnea ɔsoro korɔn na asase mu dɔ no,
saa ara na wɔrentumi nhwehwɛ ahemfo koma mu.
4Sɛ woyi dwetɛ ho fi a,
na ato nea ɛkɔ dwetɛdwumfo nsam;
5Yi amumɔyɛfo fi ɔhene anim,
na trenee bɛma nʼahengua atim.
6Mma wo ho so wɔ ɔhene anim,
na mpere dibea wɔ atitiriw mu;
7Eye ma no sɛ ɔbɛka akyerɛ wo se, “Bra soro ha,”
sen sɛ ɔbɛbrɛ wo ase wɔ otitiriw bi anim.
Nea wode wʼani ahu no
8mpɛ ntɛm mfa nkɔ asennii,
na sɛ awiei no wo yɔnko gu wʼanim ase a
dɛn na wobɛyɛ?
9Sɛ wo ne wo yɔnko di asɛm a
nna obi foforo ahintasɛm adi,
10anyɛ saa a, nea ɔbɛte no begu wʼanim ase
na din bɔne a wubenya no rempepa da.
11Asɛm a wɔka no sɛnea ɛfata no
te sɛ sika kɔkɔɔ a wɔabɔ sɛ aprɛ
de atuatua dwetɛ nsiesiei mu.
12Sikakɔkɔɔ asokaa anaa sikakɔkɔɔ ankasa ahyehyɛde
te sɛ onyansafo animka a ɔde ma nea ɔyɛ aso ma no.
13Sɛnea sukyerɛmma ma wim dwo wɔ otwabere mu no,
saa ara na ɔsomafo nokwafo te ma wɔn a wɔsoma no no;
na ɔma ne wuranom akomatɔyam.
14Omununkum ne mframa a ɛmfa osu mma no
te sɛ onipa a ɔde akyɛde a ɔmmfa mma hoahoa ne ho.
15Ntoboase ma sodifo ti da,
na tɛkrɛmabere tumi bu dompe mu.
16Sɛ wunya ɛwo a, nni ntra so,
ne bebrebe bɛma woafe.
17Ntaa nkɔ wo yɔnko fi,
wo ho fono no a, ɔbɛtan wo.
18Onipa a odi adansekurum tia ne yɔnko no
te sɛ kontibaa, afoa anaa bɛmma a ano yɛ nnam.
19Ɛse a ɛyare ɔkekaw anaa nan a ɛyɛ apakye
te sɛ nea wode wo ho to ɔtorofo so hiada mu.
20Nea ɔto dwom kyerɛ ɔwerɛhowni no,
te sɛ nea ɔpa ntama gu awɔwbere mu
anaa te sɛ nsa nyinyanyinya a wohwie gu apirakuru so.
21Sɛ ɔkɔm de wo tamfo a, ma no aduan nni;
sɛ osukɔm de no a, ma no nsu nnom.
22Sɛ woyɛ saa a, wobɛsosɔ nnyansramma agu nʼatifi,
na Awurade bɛma wo akatua.
23Sɛnea atifi fam mframa de osu ba no,
saa ara na tɛkrɛma a edi nseku de omuna ba.
24Eye sɛ wobɛtena suhyɛ twɔtwɔw ase baabi,
sen sɛ wo ne ɔyere tɔkwapɛfo bɛtena fie.
25Nsuonwini a ɔkra a atɔ beraw nya no
te sɛ anigyesɛm a efi akyirikyiri.
26Asuti a afono anaa abura a ayɛ pɔtɔɔ
te sɛ ɔtreneeni a ogyaa ne ho ma amumɔyɛfo.
27Enye sɛ wodi ɛwo ntraso,
saa ara na ɛnyɛ anuonyam sɛ obi bɛhwehwɛ nsɛm a mu dɔ mu.
28Onipa a onni ahohyɛso no
te sɛ kuropɔn a nʼafasu abubu agu fam.
