1Mas maayo nga pilion ang maayo nga reputasyon sang sa madamo nga manggad. Ang pagtahod sang mga tawo sa imo mas bilidhon pa sang sa bulawan kag pilak.
2Ang manggaranon kag ang imol pareho lang nga ginhimo sang Ginoo.
3Nagalikaw ang maalamon nga tawo kon masugata niya ang katalagman, pero wala nagalikaw ang tawo nga wala sing alam, gani nagaantos siya.
4Ang pagtahod sa Ginoo kag ang pagpaubos makahatag sa imo sang manggad, dungog, kag malawig nga kabuhi.
5Nagalakat ang mga malaot sa dalan nga tunukon kag may mga siod. Maglikaw ka sa sina nga dalan kon ginatipigan mo ang imo kabuhi.
6Tudlui ang bata sang husto nga pagginawi, kag dumdumon niya ina bisan tigulang na siya.
7Ang mga imol ginadumalahan sang mga manggaranon, kag ang mga nagautang ulipon sang mga nagapautang.
8Ang nagapanggas sang kalautan magaani sang kalaglagan, kag mauntat na ang iya pagpanghalit sa iban.
9Pakamaayuhon sang Dios ang mga mahinatagon nga nagahatag sang pagkaon sa mga imol.
10Kon palayason ang mga tawo nga nagapangyaguta, madula na ang pagbinaisay, pag-ilinaway, kag pag-insultuhanay.
11Mangin amigo sang hari ang tawo nga sinsero kag malulo maghambal.
12Ginabantayan maayo sang Ginoo ang mga maalamon, pero ginaguba niya ang mga plano sang mga maluibon.
13Ang matamad nga tawo indi magguwa sa balay kay kuno may leon sa guwa kag basi tukbon siya.
14Ang mga ginahambal sang malain nga babayi makahalit sa imo pareho sa madalom nga buho, kag sa sini nga buho nagakahulog ang mga ginakaugtan sang Ginoo.
15Batasan na sang mga bata ang pagbinuang, pero matadlong ini nga batasan kon disiplinahon sila.
16Magaimol ang tawo nga nagahatag sa mga manggaranon ukon nagapigos sa mga imol agod magmanggaranon siya.
Ang 30 ka Importante nga mga Hulubaton
17Ang mga masunod amo ang dugang pa nga ginasiling sang maalamon nga mga tawo. Pamatii ini sing maayo samtang ginatudlo ko ini sa imo, 18kay magmalipayon ka gid kon mahibaluan mo kag masaulo ini. 19Ginatudlo ko ini subong sa imo agod magsalig ka sa Ginoo.
20Nagsulat ako sang 30 ka hulubaton nga makalaygay kag makahatag sa imo sang kaalam. 21Paagi sini mahibaluan mo kon ano ang kamatuoran, kag makahatag ka sing masaligan nga sabat sa tawo nga magpamangkot sa imo.22:21 magpamangkot sa imo: sa literal, nagpadala sa imo.
‒1‒
22Indi ka magpamintaha sa mga imol, kag indi sila pagdaog-dauga sa korte, 23kay ang Ginoo amo ang magadepensa sa ila. Kag kon ano ang inyo himuon sa ila nga indi maayo amo man ang himuon sang Ginoo sa inyo.
‒2‒
24Indi ka magpakig-abyan sa tawo nga dali maakig, 25kay basi kon magpareho ka man sa iya, kag masiod ka sa sina nga batasan.
‒3‒
26Indi ka magpromisa nga ikaw ang magbayad sang utang sang iban. 27Kay kon indi ka makabayad, kuhaon nila bisan ang imo hiligdaan.
‒4‒
28Indi mo paghalinon ang muhon22:28 muhon: Tanda ini sang dulunan sang duta. Kon sa English, “landmark” ukon “boundary marker.” nga ginbutang sang una sang imo mga katigulangan.
‒5‒
29Ang tawo nga maayo mag-obra magaalagad sa mga hari kag indi sa ordinaryo nga mga tawo.
1Danh thơm tiếng tốt hơn giàu có;
còn ân huệ quý hơn bạc vàng.
2Chúa Hằng Hữu tạo nên người nghèo lẫn người giàu,
dưới mắt Ngài, họ chẳng khác gì nhau.
3Người khôn tránh né nguy nan.
Người dại đâm đầu hướng tới họa tai.
4Ai kính sợ Chúa Hằng Hữu và khiêm nhường
được hưởng danh dự, công lý, và trường thọ.
5Trên đường người gian tà đầy gai góc và cạm bẫy;
người muốn giữ hồn mình phải tránh cho xa.
6Dạy trẻ thơ nẻo chính đường ngay,
cho dù đến già, nó chẳng đổi thay.
7Giàu cai trị nghèo,
người vay làm nô lệ cho người cho vay.
8Người gieo bất công sẽ gặt tai họa,
cây gậy thịnh nộ của nó chắc sẽ tiêu tan.
9Ai rộng lòng nuôi dưỡng người cơ cực
sẽ luôn hưởng được nhiều phước dồi dào.
10Đuổi người kiêu cường đi, xung đột sẽ dứt.
Cũng không còn những tiếng cãi cọ xấu xa.
11Lòng trong sạch, môi thanh nhã,
đức tính ấy, làm bạn của vua.
12Chúa Hằng Hữu bảo vệ người thông sáng,
người dối gian bị Chúa tảo trừ.
13Người lười nói: “Sư tử ngoài kia!
Nếu ra ngoài, ta sẽ bị giết!”
14Miệng dâm phụ là cái hố sâu;
chôn vùi người Chúa Hằng Hữu nguyền rủa.
15Nghiêm trị, răn dạy trẻ thơ,
giải thoát lòng chúng khỏi điều khờ dại.
16Làm giàu bằng cách bóc lột người nghèo hay bằng hối lộ,
đều đưa đến túng thiếu cơ hàn.
Lời Nói của Người Khôn Ngoan
17Con lắng tai nghe lời khôn sáng;
mở lòng con đón nhận tri thức ta.
18Con sẽ vui thích khi giữ nó trong lòng,
và tập trung nó trên đôi môi con.
19Ngày nay ta đã dạy cho con biết điều đó,
để con đặt hết niềm tin vào Chúa Hằng Hữu.
20Ta há chẳng viết cho con ba mươi lần,
trình bày lời khuyên dạy và tri thức.
21Để con tiếp nhận lời chân thật,
và đem lời đó về cho người sai phái con.
22Đừng bóc lột người nghèo vì họ túng quẫn,
cũng đừng áp bức người khốn khổ nơi tòa.
23Vì Chúa Hằng Hữu sẽ đứng ra bênh vực.
Ngài sẽ diệt trừ những ai ức hiếp họ.
24Thấy ai giận, con đừng phụ họa,
khi người nổi nóng, con đừng tiếp tay,
25để con khỏi học tính nóng nảy
và làm hại cho linh hồn con.
26Chớ như người ra tay bảo đảm
hoặc bảo lãnh nợ cho ai.
27Vì nếu con không có gì để trả
thì chủ nợ sẽ xiết cả đến cái giường của con.
28Chớ dời ranh giới cũ
do tổ phụ thiết lập.
29Con có thấy người nào cần mẫn trong việc mình không?
Người ấy sẽ phục vụ trước các vua,
chứ không phải trước người tầm thường đâu.