1Ang sobra nga pag-inom sang makahulubog nga mga ilimnon nagapamaoy sa tawo. Ang tawo nga nagapahubog indi maalamon.
2Kon maakig ang hari pareho siya sa nagangurob nga leon. Gani kon paakigon mo siya, patyon ka gid niya.
3Ginapadunggan ang tawo nga nagalikaw sa gamo; ang buang-buang lang ang naluyag sang gamo.
4Ang matamad mag-arado sa tion sang tigtalanom wala gid sing may makuha sa tion sang tig-alani.
5Mahimo nga ang panghunahuna sang isa ka tawo pareho sa tubig nga madalom, pero kon maalamon ka, matungkad mo ini.
6Madamo ang nagasiling nga maayo sila, pero may ara bala sa ila nga masaligan?
7Ang matarong nga tawo nagakabuhi nga wala sing kasawayan. Bulahan ang iya mga anak nga nagasunod sa iya pamatasan.
8Kon maghukom ang hari sang kaso, ginasiguro gid niya nga mahibaluan ang naghimo sang malain.
9Wala sing may makasiling nga matinlo na gid ang iya tagipusuon, nga wala na gid siya sing sala.
10Ginakangil-aran sang Ginoo ang mga nagapangdaya sa pagkilo ukon pagtakos.
11Ang mga binuhatan sang isa ka pamatan-on nagapakita sang iya matuod nga batasan, kon bala matarong siya ukon indi.
12Ginhatagan kita sang Ginoo sang mata agod makakita kag sang dulunggan agod makabati.
13Kon magsagi ka lang katulog, pagagutumon ka, pero kon magbangon ka kag magtrabaho, magadamo ang imo kalan-on.
14Ginahikayan sang manugbakal ang ginabaligya agod makaayo siya. Pero kon mabakal na niya, wala na niya ginahikayan, kundi ginapabugal pa gani niya.
15Madamo ang bulawan kag ang malahalon nga mga bato, pero diutay lang ang mga tawo nga nagahambal nga may kaalam.
16Kon nagpromisa ang isa ka tawo nga siya ang mabayad sa imo sang utang sang tawo nga indi niya kilala, siguraduha nga makakuha ka sa iya sang garantiya, bisan bayo niya, agod masiguro mo nga mabayad siya.
17Nanamitan ang tawo sa pagkaon nga nakuha niya sa pagpangdaya, pero sa ulihi mangin pareho ini sa balas sa iya baba.
18Magpangayo ka sang laygay sa imo nga pagplano ukon antes ka magkadto sa inaway.
19Ang palakutsokutso nagapanugid sang sekreto, gani likawi ang tawo nga pareho sina.
20Ang anak nga nagapakamalaot sa iya ginikanan mapatay pareho sa suga nga napatay sa kadulom.
21Ang palanublion nga gindali-dali mo kuha sa indi pa husto nga tion indi makahatag sa imo sang kaayuhan sa ulihi.
22Indi ka magtimalos. Magsalig ka lang sa Ginoo, kag buligan ka niya.
23Ginakangil-aran sang Ginoo ang mga nagapangdaya sa pagkilo. Indi ina maayo nga himuon.
24Ang Ginoo amo ang nagabuot sang aton kabuhi, gani indi ta mahibaluan kon ano ang aton palaabuton.20:24 indi ta mahibaluan kon ano ang aton palaabuton: ukon, indi ta gid matungkad ang mga nagakalatabo sa aton.
25Delikado kon magpadasodaso ka sa pagpromisa nga ihalad mo ang isa ka butang sa Ginoo. Dapat hunahunaon mo anay antes ka magpromisa.
26Kon maghukom ang maalamon nga hari, ginasiguro gid niya nga mahibaluan ang naghimo sang malain, kag dayon ginasilutan niya.
27Ang aton konsensya20:27 konsensya: ukon, espiritu. ginagamit sang Ginoo nga magpasanag sang aton kabuhi, kag paagi sini mausisa naton ang aton pagkatawo.
28Kon maayo kag matutom ang isa ka hari, indi siya maano kag magapadayon ang iya paghari.
29Bugal sang mga pamatan-on ang ila kusog, kag dungog sang mga tigulang ang ila katigulangon.20:29 katigulangon: sa literal, mga uban.
30Kon kaisa maayo nga masilutan kita agod magbag-o kita.
20
1酒を飲むと気が大きくなり、
酔っぱらってけんかになります。
酒に飲まれて失敗する者は愚か者です。
2王が怒るのは、ライオンがほえるようなものです。
王の怒りを買うといのちが危うくなります。
3争いを避けるのは名誉なことです。
けんか好きなのは愚か者だけです。
4冬のうちに耕しておかないと、
刈り入れ時になっても収穫は望めません。
5人が心の中で考えていることを、
知恵のある人はうまく引き出して役立てます。
6人はだれでも、自分を頼りになる友だと言いますが、
それがほんとうかどうかはわかりません。
7子どもにとって一番の遺産は、
正直に生きることを教わることです。
8裁判の席につく王は、あらゆる証拠を注意深く調べ、
ほんとうのこととうそとを見分けます。
9「心を入れ替えたから、もう潔白だ」と、
だれが言えるでしょう。
10神はごまかしやうそをきらいます。
11小さな子どもでも、
行いが正しいかどうかを見れば性格がわかります。
12目が見え、耳が聞こえるなら、
目と耳を与えてくれた神に感謝しなさい。
13眠ってばかりいると貧しくなります。
目を覚まし、力いっぱい働けば、
食べるに事欠きません。
14買手は、「こんな物どこがいいんだ」と言って値切りますが、
買ってしまうと、良いものを買ったと自慢します。
15金や宝石を持っていることより、
思慮のあるほうが、ずっとすばらしいことです。
16見ず知らずの人に金を貸すと、
それきりになるおそれがあります。
17人をだまして喜んでいる人がいます。
しかし、だまし取った金で買ったパンは、
口の中でじゃりに変わるのです。
18計画を立てるときは人の意見をよく聞き、
戦いを始めるのはみなが賛成してからにしなさい。
19おしゃべり好きにうっかり秘密をもらすと、
世界中に喧伝されます。
20親をのろう者は死ななければなりません。
21思わぬ大金が転がり込むと、
かえって不幸になることがあります。
22悪いことをされても仕返ししてはいけません。
主があなたを救うのを待ち望みなさい。
23主はごまかしやうそをきらいます。
24主が私たちの歩みを導いてくださいます。
人は自分に起こることすべてを理解することなど
できるでしょうか。
25よく考えもしないで神に約束すると、
あとで大変なことになります。
26知恵のある王は犯罪をなくすために、
犯人をきびしく罰します。
27良心は心の中をはっきり照らして、
隠れた思いを明るみに出す、主の光です。
28正しく思いやりのある王が治める国は、
何があっても揺らぎません。
29若い人の良いところはその若さ、
老人のすばらしいところは豊富な経験です。
30こらしめのむちは、
二度と悪いことをしないように教えるためです。
