1Ang mahinay nga sabat makapahaganhagan sang kaakig, pero ang matigdas nga sabat makapaibwal sang kaakig.
2Ang mga ginahambal sang maalamon nga tawo makahatag sing kaalam, pero ang mga ginahambal sang buang-buang nga tawo puro kabuangan.
3Makita sang Ginoo ang tanan, bisan sa diin nga lugar. Ginatan-aw niya ang mga ginahimo sang mga malaot kag sang mga matarong.
4Ang malulo nga mga pulong makapaayo sa kabuhi sang tawo,15:4 makapaayo… tawo: sa literal, kahoy nga nagahatag sang kabuhi. pero ang masakit nga mga pulong makapasakit sa iya tagipusuon.
5Ang buang-buang nga tawo wala nagasapak kon ginatadlong sang iya amay ang iya pamatasan, pero ang maalamon iya nagasapak.
6Magadamo15:6 magadamo: ukon, madamo. ang manggad sang mga matarong, pero ang iya sang mga malaot madula.15:6 madula: ukon, magahatag sa ila sing gamo.
7Ginapalapnag sang mga maalamon ang kaalam; indi ini mahimo sang mga buang-buang.
8Ginakangil-aran sang Ginoo ang mga halad sang mga malaot, pero nalipay siya sa mga pangamuyo sang mga matarong.
9Ginakangil-aran sang Ginoo ang tawo nga ang iya pagginawi malaot, pero ginahigugma niya ang tawo nga nagatinguha sa paghimo sang matarong.
10Ang pagtadlong sa pamatasan ginakabig nga malain sang15:10 Ang pagtadlong… sang: ukon, disiplinahon gid sing tudo ang… tawo nga nagapalayo sa husto nga dalan. Ang tawo nga indi gusto sawayon mapatay.
11Kon nahibaluan sang Ginoo ang nagakalatabo sa lugar sang mga patay, mas labi na gid nga nahibaluan niya ang ara sa tagipusuon sang tawo.
12Ang tawo nga nagapangyaguta indi gusto sawayon; indi siya magpalaygay sa mga maalamon.
13Kon malipayon ang tawo, nagayuhom-yuhom siya, pero kon nagakasubo siya, masinulub-on ang iya guya.
14Ang tawo nga may pag-intiendi gusto gid nga magtuon, pero ang buang-buang nga tawo gusto pa gid sang kabuangan.
15Mabudlay permi ang kabuhi sang mga imol, pero kon magkontento lang sila mangin malipayon gid sila permi.
16Mas maayo pa ang imol nga nagatahod sa Ginoo sang sa manggaranon nga puno sang kagamo ang iya kabuhi.
17Mas maayo pa nga magsud-an lang sang utan nga may paghigugmaanay sang sa magsud-an sang karne nga may pagdinumtanay.
18Ang pagkamainiton sang ulo nagapaumpisa sang inaway, pero ang pagkamapinasensyahon nagapauntat sang inaway.
19Kon matamad ka, mabudlayan ka gid sa imo kabuhi, pero kon mapisan ka, matawhay ang imo kabuhi.
20Ang maalamon nga anak nagahatag sang kalipay sa iya ginikanan. Buang-buang ang anak nga nagapakalain sa iya ginikanan.
21Ang tawo nga wala sing pag-intiendi nagakalipay sa kabuangan, pero ang tawo nga may pag-intiendi nagakabuhi nga matarong.
22Kon indi ka magpangayo sang laygay parte sa imo mga plano, indi ka magmadinalag-on, pero kon magpangayo ka sang madamo nga mga laygay, magmadinalag-on ang imo mga plano.
23Nagakalipay ang tawo kon makahatag siya sang nagakabagay nga sabat. Daw ano pa gid kanami kon makasabat siya sa husto nga tion.
24Ginasunod sang maalamon nga tawo ang dalan nga nagapadulong sa kabuhi agod malikawan niya ang kamatayon.
25Gub-on sang Ginoo ang mga balay sang mga bugalon,15:25 mga bugalon nga luyag mag-agaw sang duta sang mga balo nga babayi. pero protektaran niya ang mga duta sang mga balo nga babayi.
26Ginakangil-aran sang Ginoo ang mga ginahunahuna sang mga malaot, pero ginakalipay niya ang mga ginahunahuna15:26 ginahunahuna: ukon, ginahambal. sang mga matinlo ang tagipusuon.
27Ang tawo nga nagaangkon sang manggad sa malain nga paagi nagadala sang kalisod sa iya panimalay. Ang tawo nga wala nagabaton sang lagay padayon nga magakabuhi.
28Ang matarong nga tawo nagahunahuna anay antes siya maghambal, pero ang malaot nga tawo nagapataka lang kahambal sing malain.
29Malayo ang Ginoo sa mga malaot, pero malapit siya sa mga matarong kay ginapamatian niya ang ila pangamuyo.
30Makahatag kalipay ang manayanaya15:30 manayanaya: ukon, malipayon. nga guya, kag makapabaskog ang maayo nga balita.
31Ang nagapamati sa pagsabdong nga makapaayo sang kabuhi mangin maalamon.
32Ginapakalain sang tawo ang iya kaugalingon kon wala niya ginasapak ang pagsaway sa iya sa pagtadlong sa iya pamatasan, pero kon magpamati siya, makaangkon siya sang pag-intiendi.
33Ang pagtahod sa Ginoo makatudlo sa tawo nga magmaalamon, kag ang pagpaubos makahatag sa iya sang dungog.
15
1穏やかに答えれば相手の心を静め、
激しいことばでやり返すとけんかになります。
2良い教師がいれば学習が楽しくなり、
無力な教師は益にならないことをまくし立てます。
3主はあらゆる所で、
悪人も正しい人も一人残らず見張っています。
4優しいことばは人を元気づけ、
不平は人の気をくじきます。
5愚かな子ほど父親の忠告を見くびり、
利口な子ほど、ひと言ひと言を熱心に聞きます。
6正しい人は裕福になり、悪者は収穫を得ても、
めんどうなことに巻き込まれます。
7人を教えられるのは知恵のある人だけで、
神に背く者にはとてもできません。
8主は悪者の供え物を憎み、正しい人の祈りを喜びます。
9-10主は悪者の行いをきらい、
正しく生きようとする人を愛します。
しかし途中で心変わりしたら、
きびしい罰が待っています。
その罰を受け入れなければ死ぬだけです。
11地獄の深遠まで知っている主には、
人の心など手に取るようにわかります。
12人をさげすむ者は、しかられるのをきらって、
知恵のある人を避けようとします。
13楽しければ顔が輝き、
悲しければ顔が曇ります。
14知恵のある人は熱心に真理を求め、
人をさげすむ者はつまらないことに熱中します。
15気が重いと何もかも悪く見え、
気分がいいと、いつも喜んでいられます。
16財産があるばかりにあれこれ気を遣うより、
貧しくとも主を信じて生きるほうが幸せです。
17憎む者といっしょにごちそうを食べるより、
愛する人と質素な食事をするほうが幸せです。
18気の短い者はすぐにけんかを始め、
冷静な人はその場をうまく収めます。
19怠け者は年中問題をかかえ込み、
誠実な人は平和な一生を送ります。
20分別がある息子は父親を喜ばせ、
反抗的な息子は母親を悲しませます。
21愚かなことをして喜ぶのは、
何かが間違っている証拠です。
分別の備わった人は正しい道を踏みはずしません。
22良い助言をくれる人が少ないと計画は失敗し、
多いと成功します。
23良い助言は喜びをもたらし、
時宜にかなったことばは、
いかにすばらしいものか。
24神を恐れる人の道は天国へ上る道。
地獄からはどんどん遠ざかります。
25主は高慢な者を破産させ、
未亡人を心に留めます。
26主は悪者の計画を憎み、
親切なことばを喜びます。
27不正を働いて得た金は家族みんなを不幸にし、
わいろを憎むことは幸福をもたらします。
28正しい人はよく考えてから話し、
悪者は見境なく悪いことばを吐き出します。
29主は悪者とは距離を置き、
正しい人の祈りを聞きます。
30生き生きした目の輝きと良い知らせは、
人を喜ばせ、力づけます。
31-32有益な批判を取り入れるのは賢い人です。
批判を拒絶すれば自分をだめにします。
33主を恐れ、謙遜に生きる人は知恵を身につけ、
人の称賛を得ます。
