Ang mga Hulubaton ni Solomon
1Amo ini ang mga hulubaton ni Solomon:
Ang anak nga maalamon nagahatag sang kalipay sa iya ginikanan, pero ang anak nga buang-buang nagahatag sang kasubo sa ila.
2Ang manggad nga nakuha sa malain nga paagi indi makahatag sang kaayuhan, pero ang matarong nga pagkabuhi makahatag sing kaayuhan kay makaluwas ini sa imo sa kamatayon.
3Indi pagpabay-an sang Ginoo nga magutuman ang mga matarong, pero ang mga malaot iya indi niya pagtugutan nga matuman ang ila malain nga mga handom.
4Ang pagkatamad makapaimol sa tawo, pero ang pagkapisan makapamanggaranon sa iya.
5Ang nagatipon sang pagkaon kon tig-alani maalamon nga tawo,10:5 tawo: sa literal, anak. Tan-awa ang footnote sa 1:8. pero ang nagasagi lang katulog makahuluya.
6Ginapakamaayo ang matarong nga tawo; ang ginahambal sang malaot nga tawo makahalit.
7Ang matarong nga tawo mangin pagpakamaayo sa iban kag dumdumon siya hasta san-o, pero ang malaot nga tawo kalimtan.
8Ang maalamon nga tawo nagatuman sang mga sugo. Ang tawo nga nagahambal sing kabuangan malaglag.
9Ang tawo nga nagakabuhi nga matarong indi maano, pero ang tawo nga nagakabuhi sing indi husto mahibaluan ang iya ginahimo.
10Ang tawo nga nagapangdaya makahatag sing gamo, kag ang tawo nga nagahambal sang kabuangan malaglag.
11Ang ginahambal sang matarong nga tawo makapaayo sa kabuhi sang iban,10:11 makapaayo… sang iban: sa literal, tuburan nga nagahatag sang kabuhi. pero ang ginahambal sang malaot nga tawo makahalit.
12Ang kaugot makapaumpisa sang gamo, pero ang gugma makapatawad sang tanan nga sala.
13Ang tawo nga may pag-intiendi nagahambal sang mga pulong nga may kaalam, pero ang tawo nga wala sing pag-intiendi nagahambal sang mga pulong nga mangin kabangdanan nga silutan siya.
14Ginadugangan pa gid sang mga maalamon ang ila nahibaluan, pero ang mga buang-buang sagi hambal sang mga pulong nga makapalaglag mismo sa ila sa indi madugay.
15Ang manggad sang manggaranon makaprotektar sa iya, pero ang kaimulon sang imol makalaglag sa iya.
16Ang balos sa matarong nga tawo amo ang maayo kag malawig nga kabuhi, pero ang balos sa malaot nga tawo amo ang silot.
17Ang tawo nga nagapamati sa mga pagtadlong sa iya pamatasan magaayo kag magalawig ang iya kabuhi, pero ang tawo nga wala nagapamati magatalang.
18Butigon ang tawo nga nagatago sang iya kaakig, kag buang-buang ang mga nagapanglibak.
19Ang tawo nga palahambal madali makasala. Maalamon ang tawo nga makahibalo magpugong sang iya baba.
20Ang mga pulong sang matarong nga tawo bilidhon pareho sa pilak, pero ang hunahuna sang malaot nga tawo wala sing pulos.
21Ang pulong sang matarong nga tawo makahatag sang kaayuhan sa madamo nga mga tawo luwas sa mga buang-buang nga magakalamatay tungod kay wala sila sing pag-intiendi.
22Nagamanggaranon ang tawo tungod sa pagpakamaayo sang Ginoo, kag indi ini madugangan paagi sa tudo nga pagpangabudlay.10:22 kag… pagpangabudlay: ukon, kag wala nagahatag ang Ginoo sang kalisod sa iya pagmanggaranon.
23Ang kalipayan sang buang-buang amo ang paghimo sang malain, pero ang kalipayan sang tawo nga may pag-intiendi amo ang pagkabuhi nga mainalamon.
24Subong nga ang ginakahadlukan sang malaot nga tawo matabo sa iya, ang ginahandom sang matarong nga tawo mabaton niya.
25Kon mag-abot sa kabuhi ang pagtilaw nga pareho sang bagyo, malaglag ang malaot nga tawo, pero ang matarong nga tawo magapabilin nga malig-on.
26Subong nga ang langgaw makapangilo sa ngipon kag ang aso makapapait sa mata, ang matamad nga tawo makapaugtas sa nagasugo sa iya.
27Ang nagatahod sa Ginoo magakabuhi sing malawig, pero ang malaot nga tawo magakabuhi sing malip-ot.
28Ang paglaom sang mga matarong makahatag sa ila sang kalipay, pero ang paglaom sang mga malaot wala sing katumanan.
29Ang pagsunod sang mga matarong sa pamaagi sang Ginoo makaprotektar sa ila, pero ang pagsupak sini sang mga malaot makapalaglag sa ila.
30Ang mga matarong indi pagpahalinon sa aton duta, pero ang mga malaot pahalinon.
31Ang mga ginahambal sang matarong nga tawo may kaalam, pero ang mga ginahambal sang dayaon nga tawo makapalaglag sa iya.
32Ang matarong nga tawo nakahibalo kon ano ang husto nga ihambal, pero ang malaot nga tawo, ang iya lang nahibaluan nga ihambal amo ang sayop.
Proverbs of Solomon
1The proverbs of Solomon:
A wise son brings joy to his father,
but a foolish son brings grief to his mother.
2Ill-gotten treasures have no lasting value,
but righteousness delivers from death.
3The Lord does not let the righteous go hungry,
but he thwarts the craving of the wicked.
4Lazy hands make for poverty,
but diligent hands bring wealth.
5He who gathers crops in summer is a prudent son,
but he who sleeps during harvest is a disgraceful son.
6Blessings crown the head of the righteous,
but violence overwhelms the mouth of the wicked.10:6 Or righteous, / but the mouth of the wicked conceals violence
7The name of the righteous is used in blessings,10:7 See Gen. 48:20.
but the name of the wicked will rot.
8The wise in heart accept commands,
but a chattering fool comes to ruin.
9Whoever walks in integrity walks securely,
but whoever takes crooked paths will be found out.
10Whoever winks maliciously causes grief,
and a chattering fool comes to ruin.
11The mouth of the righteous is a fountain of life,
but the mouth of the wicked conceals violence.
12Hatred stirs up conflict,
but love covers over all wrongs.
13Wisdom is found on the lips of the discerning,
but a rod is for the back of one who has no sense.
14The wise store up knowledge,
but the mouth of a fool invites ruin.
15The wealth of the rich is their fortified city,
but poverty is the ruin of the poor.
16The wages of the righteous is life,
but the earnings of the wicked are sin and death.
17Whoever heeds discipline shows the way to life,
but whoever ignores correction leads others astray.
18Whoever conceals hatred with lying lips
and spreads slander is a fool.
19Sin is not ended by multiplying words,
but the prudent hold their tongues.
20The tongue of the righteous is choice silver,
but the heart of the wicked is of little value.
21The lips of the righteous nourish many,
but fools die for lack of sense.
22The blessing of the Lord brings wealth,
without painful toil for it.
23A fool finds pleasure in wicked schemes,
but a person of understanding delights in wisdom.
24What the wicked dread will overtake them;
what the righteous desire will be granted.
25When the storm has swept by, the wicked are gone,
but the righteous stand firm forever.
26As vinegar to the teeth and smoke to the eyes,
so are sluggards to those who send them.
27The fear of the Lord adds length to life,
but the years of the wicked are cut short.
28The prospect of the righteous is joy,
but the hopes of the wicked come to nothing.
29The way of the Lord is a refuge for the blameless,
but it is the ruin of those who do evil.
30The righteous will never be uprooted,
but the wicked will not remain in the land.
31From the mouth of the righteous comes the fruit of wisdom,
but a perverse tongue will be silenced.
32The lips of the righteous know what finds favor,
but the mouth of the wicked only what is perverse.
