Ang mga Hulubaton ni Solomon
1Amo ini ang mga hulubaton ni Solomon:
Ang anak nga maalamon nagahatag sang kalipay sa iya ginikanan, pero ang anak nga buang-buang nagahatag sang kasubo sa ila.
2Ang manggad nga nakuha sa malain nga paagi indi makahatag sang kaayuhan, pero ang matarong nga pagkabuhi makahatag sing kaayuhan kay makaluwas ini sa imo sa kamatayon.
3Indi pagpabay-an sang Ginoo nga magutuman ang mga matarong, pero ang mga malaot iya indi niya pagtugutan nga matuman ang ila malain nga mga handom.
4Ang pagkatamad makapaimol sa tawo, pero ang pagkapisan makapamanggaranon sa iya.
5Ang nagatipon sang pagkaon kon tig-alani maalamon nga tawo,10:5 tawo: sa literal, anak. Tan-awa ang footnote sa 1:8. pero ang nagasagi lang katulog makahuluya.
6Ginapakamaayo ang matarong nga tawo; ang ginahambal sang malaot nga tawo makahalit.
7Ang matarong nga tawo mangin pagpakamaayo sa iban kag dumdumon siya hasta san-o, pero ang malaot nga tawo kalimtan.
8Ang maalamon nga tawo nagatuman sang mga sugo. Ang tawo nga nagahambal sing kabuangan malaglag.
9Ang tawo nga nagakabuhi nga matarong indi maano, pero ang tawo nga nagakabuhi sing indi husto mahibaluan ang iya ginahimo.
10Ang tawo nga nagapangdaya makahatag sing gamo, kag ang tawo nga nagahambal sang kabuangan malaglag.
11Ang ginahambal sang matarong nga tawo makapaayo sa kabuhi sang iban,10:11 makapaayo… sang iban: sa literal, tuburan nga nagahatag sang kabuhi. pero ang ginahambal sang malaot nga tawo makahalit.
12Ang kaugot makapaumpisa sang gamo, pero ang gugma makapatawad sang tanan nga sala.
13Ang tawo nga may pag-intiendi nagahambal sang mga pulong nga may kaalam, pero ang tawo nga wala sing pag-intiendi nagahambal sang mga pulong nga mangin kabangdanan nga silutan siya.
14Ginadugangan pa gid sang mga maalamon ang ila nahibaluan, pero ang mga buang-buang sagi hambal sang mga pulong nga makapalaglag mismo sa ila sa indi madugay.
15Ang manggad sang manggaranon makaprotektar sa iya, pero ang kaimulon sang imol makalaglag sa iya.
16Ang balos sa matarong nga tawo amo ang maayo kag malawig nga kabuhi, pero ang balos sa malaot nga tawo amo ang silot.
17Ang tawo nga nagapamati sa mga pagtadlong sa iya pamatasan magaayo kag magalawig ang iya kabuhi, pero ang tawo nga wala nagapamati magatalang.
18Butigon ang tawo nga nagatago sang iya kaakig, kag buang-buang ang mga nagapanglibak.
19Ang tawo nga palahambal madali makasala. Maalamon ang tawo nga makahibalo magpugong sang iya baba.
20Ang mga pulong sang matarong nga tawo bilidhon pareho sa pilak, pero ang hunahuna sang malaot nga tawo wala sing pulos.
21Ang pulong sang matarong nga tawo makahatag sang kaayuhan sa madamo nga mga tawo luwas sa mga buang-buang nga magakalamatay tungod kay wala sila sing pag-intiendi.
22Nagamanggaranon ang tawo tungod sa pagpakamaayo sang Ginoo, kag indi ini madugangan paagi sa tudo nga pagpangabudlay.10:22 kag… pagpangabudlay: ukon, kag wala nagahatag ang Ginoo sang kalisod sa iya pagmanggaranon.
23Ang kalipayan sang buang-buang amo ang paghimo sang malain, pero ang kalipayan sang tawo nga may pag-intiendi amo ang pagkabuhi nga mainalamon.
24Subong nga ang ginakahadlukan sang malaot nga tawo matabo sa iya, ang ginahandom sang matarong nga tawo mabaton niya.
25Kon mag-abot sa kabuhi ang pagtilaw nga pareho sang bagyo, malaglag ang malaot nga tawo, pero ang matarong nga tawo magapabilin nga malig-on.
26Subong nga ang langgaw makapangilo sa ngipon kag ang aso makapapait sa mata, ang matamad nga tawo makapaugtas sa nagasugo sa iya.
27Ang nagatahod sa Ginoo magakabuhi sing malawig, pero ang malaot nga tawo magakabuhi sing malip-ot.
28Ang paglaom sang mga matarong makahatag sa ila sang kalipay, pero ang paglaom sang mga malaot wala sing katumanan.
29Ang pagsunod sang mga matarong sa pamaagi sang Ginoo makaprotektar sa ila, pero ang pagsupak sini sang mga malaot makapalaglag sa ila.
30Ang mga matarong indi pagpahalinon sa aton duta, pero ang mga malaot pahalinon.
31Ang mga ginahambal sang matarong nga tawo may kaalam, pero ang mga ginahambal sang dayaon nga tawo makapalaglag sa iya.
32Ang matarong nga tawo nakahibalo kon ano ang husto nga ihambal, pero ang malaot nga tawo, ang iya lang nahibaluan nga ihambal amo ang sayop.
Mithali Za Solomoni
110:1 1Fal 4:32; Mit 1:1; 15:20; 17:21; 19:13; 23:22; 27:11; 29:3Mithali za Solomoni:
Mwana mwenye hekima
huleta furaha kwa baba yake,
lakini mwana mpumbavu
huleta huzuni kwa mama yake.
210:2 Dan 4:27; Mit 13:11; 21:6; 12:28; Lk 12:29Hazina zilizopatikana kwa njia mbaya hazifai,
lakini uadilifu huokoa kutoka mautini.
310:3 Za 10:14; Mt 6:25-34Bwana hawaachi waadilifu kukaa njaa,
lakini hupinga tamaa ya mtu mwovu.
410:4 Mit 24:30-34; 13:4Mikono mivivu hufanya mtu kuwa maskini
lakini mikono yenye bidii huleta utajiri.
510:5 Mit 24:30-34Yeye akusanyaye mazao wakati wa kiangazi
ni mwana mwenye hekima,
lakini yeye alalaye wakati wa mavuno
ni mwana mwenye kuaibisha.
610:6 Es 7:8; Mit 13:3; Mhu 10:12Baraka huwa taji kichwani mwa mwenye haki,
lakini jeuri hufunika kinywa cha mwovu.
710:7 Mhu 8:10; Ay 18:17; Za 109:13Kumbukumbu ya mwenye haki itakuwa baraka,
lakini jina la mwovu litaoza.
810:8 Ay 33:33; Mt 7:24-27Mwenye hekima moyoni hupokea maagizo,
lakini mpumbavu apayukaye huangamia.
910:9 Za 23:4; 25:21; Isa 33:15; Mit 28:18Mtu mwadilifu hutembea salama,
lakini mtu aendaye katika njia zilizopotoka atagunduliwa.
1010:10 Za 35:19Yeye akonyezaye kwa nia mbaya husababisha huzuni,
naye mpumbavu apayukaye huangamia.
1110:11 Za 37:30; Mit 3:18Kinywa cha mwenye haki ni chemchemi ya uzima,
lakini jeuri hufunika kinywa cha mwovu.
1210:12 Mit 17:9; 1Kor 13:4-7; 1Pet 4:8Chuki huchochea faraka,
lakini upendo husitiri mabaya yote.
1310:13 Za 37:30; Mit 15:7; Kum 25:2; Lk 4:22Hekima hupatikana katika midomo ya wenye kupambanua,
lakini fimbo ni kwa ajili ya mgongo wake asiye na ufahamu.
1410:14 Za 59:12; Mt 12:37Wenye hekima huhifadhi maarifa,
bali kinywa cha mpumbavu hualika maangamizi.
1510:15 Mit 18:11; Ay 31:24; 1Tim 6:17Mali ya tajiri ni mji wake wenye ngome,
bali ufukara ni maangamizi ya maskini.
1610:16 Kum 30:15; Mit 11:18-19; 15:6; Rum 6:23Ujira wa wenye haki huwaletea uzima,
lakini mapato ya waovu huwaletea adhabu.
1710:17 Mit 6:23; 15:5Anayekubali kuadibishwa yuko katika njia ya uzima,
lakini yeyote anayepuuza maonyo hupotosha wengine.
1810:18 Za 31:18Yeye afichaye chuki yake ana midomo ya uongo,
na yeyote anayeeneza uchonganishi ni mpumbavu.
1910:19 Yak 1:19; Mhu 5:3; Za 39:1Wakati maneno ni mengi, dhambi haikosekani,
lakini yeye ambaye huzuia ulimi wake ni mwenye busara.
20Ulimi wa mwenye haki ni fedha iliyo bora,
bali moyo wa mwovu una thamani ndogo.
2110:21 Isa 5:13; Yer 5:4Midomo ya mwenye haki hulisha wengi,
lakini wapumbavu hufa kwa kukosa ufahamu.
2210:22 Mwa 12:2; 13:2; Za 37:22; Kum 8:17-18Baraka ya Bwana hutajirisha,
wala haichanganyi huzuni.
2310:23 Mit 2:14Mpumbavu hufurahia tabia mbaya,
lakini mtu mwenye ufahamu hupendezwa na hekima.
2410:24 Isa 66:4; Mt 5:6; Ay 15:21Kile anachoogopa mwovu ndicho kitakachompata;
kile anachoonea shauku mwenye haki atapewa.
2510:25 Za 20:8; Mt 7:24-27Tufani inapopita, waovu hutoweka,
lakini wenye haki husimama imara milele.
2610:26 Isa 65:5; Mit 13:17; 25:13; 26:6Kama siki ilivyo kwa meno na moshi kwa macho,
ndivyo alivyo mvivu kwa wale waliomtuma.
2710:27 Kum 11:9; Mit 22:4; Mhu 7:17; Ay 15:32Kumcha Bwana huongeza urefu wa maisha,
lakini miaka ya mwovu inafupishwa.
2810:28 Es 7:10; Ay 8:13; Za 16:9Tarajio la mwenye haki ni furaha,
bali matumaini ya mwovu huwa si kitu.
2910:29 Za 10:12; Mit 21:15; Hos 14:9Njia ya Bwana ni kimbilio kwa wenye haki,
lakini ni maangamizi ya wale watendao mabaya.
3010:30 Za 37:28-29; Mit 2:20-22Kamwe wenye haki hawataondolewa,
bali waovu hawatasalia katika nchi.
3110:31 Mit 10:13; 15:2; 31:26; Za 52:4Kinywa cha mwenye haki hutoa hekima,
bali ulimi wa upotovu utakatwa.
3210:32 Mhu 10:12; Za 59:7Midomo ya wenye haki inajua kile kinachofaa,
bali kinywa cha mwovu hujua kile kilichopotoka tu.
