Mapatay ang Nagapakasala
1Nagsiling ang Ginoo sa akon, 2“Ngaa bala ginahambal ninyo ini nga hulubaton sa Israel: ‘Nagkaon ang ginikanan sang maaslom nga ubas, kag ang kaaslom sini matilawan pati sang ila mga kabataan?’
3“Ako, ang Ginoong Dios nga buhi, nagasumpa nga indi na ninyo pag-ihambal ini nga hulubaton sa Israel. 4Pamatii ninyo ini! Ang tanan nga kabuhi akon—ang kabuhi sang ginikanan kag sang kabataan. Ang tawo lang nga nakasala amo ang mapatay. 5Halimbawa, may isa ka tawo nga matarong kag husto ang iya mga ginahimo. 6Wala siya nagasimba sa mga dios-dios sang Israel ukon nagakaon sang mga halad para sa sini nga mga dios-dios sa mga simbahan sa mga bukid. Wala siya nagahulid sa asawa sang iban ukon sa babayi nga ginaregla. 7Wala siya nagapamigos, kag ginauli niya ang garantiya sang mga nakautang sa iya. Wala siya nagapangawat, kundi ginapakaon niya ang mga ginagutom kag ginahatagan sang bayo ang mga wala sing bayo. 8Wala siya nagapasaka kon magpautang siya. Wala siya nagahimo sang malain, kag wala siya sang may ginapaboran sa iya nga paghukom. 9Ginasunod niya sing maayo ang akon mga pagsulundan kag mga sugo. Matarong ina nga tawo kag padayon siya nga mabuhi. Ako, ang Ginoong Dios, ang nagasiling sini.
10“Pero halimbawa, ina nga tawo may anak nga lalaki nga mapintas kag nagapamatay ukon ginahimo niya ini nga mga butang 11nga wala ginahimo sang iya amay: Nagakaon siya sang mga halad para sa mga dios-dios sa mga simbahan sa mga bukid, kag nagahulid siya sa asawa sang iban. 12Ginapigos niya ang mga kubos kag imol. Nagapangawat siya, kag wala niya ginauli ang garantiya sang mga nakautang sa iya. Nagasimba siya sa mga dios-dios, kag nagahimo sang makangilil-ad nga mga butang. 13Nagapautang siya nga may saka. Ti, mabuhi ayhan siya? Indi! Mapatay gid ini nga tawo tungod sa tanan nga makangilil-ad nga mga butang nga iya ginhimo. Siya ang responsable sa iya kamatayon.
14“Pero halimbawa, ina nga malaot nga tawo may anak nga lalaki, kag nakita sang sini nga anak ang tanan nga sala nga ginhimo sang iya amay, pero wala niya pagsunda. 15Wala siya nagasimba sa mga dios-dios sang Israel ukon nagakaon sang mga halad para sa sini nga mga dios-dios sa mga simbahan sa mga bukid. Wala siya nagahulid sa asawa sang iban. 16Wala siya nagapamigos, kag wala siya nagakuha sang garantiya sang mga nakautang sa iya. Wala siya nagapangawat kundi ginapakaon niya ang mga ginagutom kag ginahatagan sang bayo ang mga wala sing bayo. 17Wala siya nagahimo sang malain, kag wala siya nagapasaka kon magpautang siya. Ginatuman niya ang akon mga sugo kag mga pagsulundan. Ini nga tawo indi mapatay tungod sa sala sang iya amay kundi padayon siya nga mabuhi. 18Pero ang iya amay mapatay tungod sa iya sala, kay nagpanguwarta siya, nagpangawat kag naghimo sing malain sa iya kasimanwa.
19“Pero basi mamangkot kamo, ‘Ngaa bala indi dapat silutan ang anak tungod sa sala sang iya amay?’ Kon ang anak nagahimo sing matarong kag husto, kag ginasunod niya sing maayo ang akon mga pagsulundan, padayon siya nga mabuhi. 20Ang tawo lang nga nakasala amo ang mapatay. Ang anak indi dapat silutan tungod sa sala sang iya amay, kag ang amay indi dapat silutan tungod sa sala sang iya anak. Ang matarong nga tawo pagabalusan sa iya matarong nga mga ginahimo, kag ang malaot nga tawo pagasilutan sa iya malaot nga mga ginahimo.
21“Pero kon ang malaot maghinulsol sa tanan nga sala nga iya nahimo kag magtuman sang akon pagsulundan kag maghimo sing matarong kag husto, indi siya mapatay kundi padayon nga mabuhi. 22Indi na siya pagsukton sa tanan nga sala nga iya nahimo, kag tungod sa iya matarong nga ginahimo, padayon siya nga mabuhi. 23Ako, ang Ginoong Dios, wala nalipay kon mapatay ang isa ka malaot nga tawo. Malipay ako kon maghinulsol siya kag padayon nga magkabuhi.
24“Pero kon ang isa ka matarong nga tawo magbiya sa iya matarong nga kabuhi kag magpakasala, kag maghimo sang makangilil-ad nga mga butang nga ginahimo sang mga malaot, padayon bala siya nga mabuhi? Siyempre indi! Kalimtan na ang iya matarong nga mga ginhimo. Kag tungod sa iya pagluib sa akon kag sa mga sala nga iya nahimo, mapatay siya.
25“Pero basi magsiling kamo, ‘Indi matarong ang pamaagi sang Ginoo.’ Pamati kamo, katawhan sang Israel: Ang akon bala pamaagi ang indi matarong ukon ang inyo? 26Kon ang isa ka matarong nga tawo magbiya sa iya matarong nga kabuhi kag magpakasala, mapatay siya tungod sa iya sala. 27Pero kon ang isa ka malaot nga tawo magbiya sa iya malaot nga kabuhi kag maghimo sing matarong kag husto, maluwas niya ang iya kabuhi. 28Indi siya mapatay kundi padayon siya nga mabuhi tungod kay nareyalisar niya ang tanan niya nga sala kag ginbayaan niya ini. 29Pero basi magsiling kamo mga katawhan sang Israel, ‘Indi matarong ang pamaagi sang Ginoo.’ Katawhan sang Israel, ang akon bala mga pamaagi ang indi matarong ukon ang inyo?
30“Gani nagasiling ako sa inyo, katawhan sang Israel, nga ako, ang Ginoong Dios, magahukom sa kada isa sa inyo suno sa iya binuhatan. Karon, maghinulsol na kamo kag bayai na ang tanan ninyo nga mga sala agod indi kamo malaglag. 31Katawhan sang Israel, ngaa gusto ninyo nga mapatay? Untati na ninyo ang pagpakasala kag bag-uha na ninyo ang inyo kabuhi. 32Wala ako nalipay kon may mapatay. Gani maghinulsol na kamo agod padayon kamo nga mabuhi. Ako, ang Ginoong Dios, ang nagasiling sini.”
La responsabilidad personal
1La palabra del Señor vino a mí y me dijo: 2«¿A qué viene tanta repetición de este proverbio tan conocido en Israel:
»“Los padres comieron uvas agrias
y a los hijos les duelen los dientes?”.
3»Tan cierto como que yo vivo, declara el Señor y Dios, jamás se volverá a repetir este proverbio en Israel. 4La persona que peque morirá. Sepan que todas las vidas me pertenecen, tanto la del padre como la del hijo.
5»Supongamos que hay un hombre justo
que practica el derecho y la justicia.
6No come en los santuarios de los montes
ni eleva plegarias a los ídolos de Israel.
No deshonra a la mujer de su prójimo
ni se une a la mujer en los días de su menstruación.
7No oprime a nadie ni roba;
más bien, devuelve la prenda al deudor,
da de comer al hambriento y viste al desnudo.
8No presta dinero con usura
ni exige intereses.
Se abstiene de hacer el mal
y juzga imparcialmente entre los rivales.
9Obedece mis estatutos
y cumple fielmente mis leyes.
Tal persona es justa y,
ciertamente, vivirá,
afirma el Señor y Dios.
10»Supongamos que esa persona tiene un hijo violento y homicida 11(aunque su padre no hizo ninguna de esas cosas).
»Él participa de los banquetes idolátricos en los cerros
y deshonra a la mujer de su prójimo.
12Oprime al pobre y al indigente;
roba y no devuelve la prenda al deudor.
Eleva plegarias a los ídolos
e incurre en actos abominables;
13presta dinero con usura y exige intereses.
¿Tal hijo merece vivir? ¡Claro que no! Por haber cometido todas esas abominaciones, será condenado a muerte y, de su muerte, solo él será responsable.
14»Supongamos que ese hijo podría a su vez tener un hijo que ve todos los pecados de su padre, pero no los imita.
15»No participa de los banquetes idolátricos en los cerros
ni eleva plegarias a los ídolos de Israel.
Tampoco deshonra a la mujer de su prójimo.
16No oprime a nadie
y devuelve la prenda al deudor.
No roba, da de comer al hambriento
y viste al desnudo.
17No maltrata al pobre
ni presta dinero con usura ni exige intereses.
Cumple mis leyes y obedece mis estatutos.
Un hijo así no merece morir por la maldad de su padre; ¡merece vivir! 18En cuanto a su padre, merece morir por su propio pecado, porque fue un opresor, robó a su prójimo e hizo lo malo en medio de su pueblo.
19»Pero ustedes preguntan: “¿Por qué no carga el hijo con las culpas de su padre?”. ¡Porque el hijo era justo y recto, pues obedeció mis estatutos y los puso en práctica! ¡Tal hijo merece vivir! 20La persona que peque morirá. Ningún hijo cargará con la culpa de su padre ni el padre con la del hijo. Al justo se le pagará con justicia y al malvado se le pagará con maldad.
21»Pero si el malvado se arrepiente de todos los pecados que ha cometido, obedece todos mis estatutos y practica el derecho y la justicia, no morirá; 22vivirá por haber actuado con justicia, y Dios no tomará en cuenta todos los pecados que ese malvado haya cometido. 23¿Acaso creen que me complace la muerte del malvado? ¿No quiero más bien que abandone su mala conducta y que viva? Yo, el Señor y Dios, lo afirmo.
24»Si el justo se aparta de la justicia y hace lo malo y comete todas las abominaciones del malvado, ¿merece vivir? No, sino que morirá por causa de su infidelidad y de sus pecados, y no se tomará en cuenta ninguna de sus obras justas.
25»Ustedes dicen: “No es justo el proceder del Señor”. Pero escucha, pueblo de Israel: ¿En qué no soy justo? ¿No son ustedes los que actúan injustamente? 26Si el justo se aparta de su justicia, cae en la maldad y muere, pero muere a causa de su maldad. 27Por otra parte, si el malvado deja de hacer lo malo y actúa con justicia y rectitud, salvará su vida. 28Si recapacita y se aparta de todas sus maldades, no morirá, sino que vivirá. 29Sin embargo, el pueblo de Israel anda diciendo: “No es justo el proceder del Señor”. Pueblo de Israel, ¿en qué soy injusto? ¿No son más bien ustedes los injustos?
30»Por tanto, a cada uno de ustedes, los israelitas, los juzgaré según su conducta, afirma el Señor y Dios. Arrepiéntanse y apártense de todas sus maldades y el pecado no será piedra de tropiezo. 31Arrojen de una vez por todas las maldades que cometieron contra mí y adquieran un corazón y un espíritu nuevos. ¿Por qué habrás de morir, pueblo de Israel? 32Yo no quiero la muerte de nadie. ¡Conviértanse y vivirán!, afirma el Señor y Dios.
