Mga Kasuguan Parte sa mga Pagkabutang
1“Kon ang isa ka tawo nangawat sang baka ukon karnero, kag gin-ihaw niya ini ukon ginbaligya, dapat magbayad siya. Sa isa ka baka nga iya ginkawat, magbayad siya sang lima ka baka. Kag sa isa ka karnero nga iya ginkawat, magbayad siya sang apat ka karnero. 2Kon nangawat siya sa gab-i kag nadakpan sa akto, kag ginpatay siya, ang nakapatay sa iya wala sing salabton. 3Pero kon natabo ini sa adlaw, ang nakapatay sa kawatan may salabton.
“Ang kawatan nga nadakpan dapat magbayad sa iya nga ginkawat. Pero kon wala siya sing ibayad, ibaligya siya nga ulipon kag ang iya bili ibayad sa iya nga ginkawat. 4Kon ang iya ginkawat nga baka ukon asno ukon karnero nasapwan nga ara pa sa iya kag buhi pa ini, bayaran niya ini sing doble.
5“Kon ang sapat sang isa ka tawo iya ginpabay-an nga maghalab sa talamnan sang iban, kinahanglan nga bayaran niya ang nahalab nga tanom sang pinakamaayo nga patubas sang iya uma ukon sang iya talamnan sang ubas.
6“Kon may tawo nga nagpanutod, kag ang kalayo naglapta sa mga hilamon hasta sa talamnan sang iban nga tawo, ang nagpanutod dapat nga magbayad sang mga tanom nga napierdi.
7“Halimbawa, nagpatago ang isa ka tawo sang iya kuwarta ukon sang bisan ano nga butang sa balay sang iya kaingod, kag ginkawat ini. Kon madakpan ang kawatan, dapat magbayad siya sing doble. 8Pero kon indi madakpan ang kawatan, ang ginbilinan sang pagkabutang pagadal-on sa presensya sang Dios,22:8 Dios: ukon, mga pangulo. agod mahibaluan kon ginkuha niya ukon wala ang ginpatago sa iya.
9“Halimbawa, may duha ka tawo nga nagabaisay kon sin-o sa ila ang tag-iya sang isa ka pagkabutang pareho sang baka, asno, karnero, bayo, ukon bisan ano nga butang, dapat dal-on nila ang ila kaso sa presensya sang Dios.22:9 Dios: ukon, mga pangulo. Ang nakasala sa ila suno sa desisyon sang Dios22:9 Dios: ukon, mga pangulo. magabayad sing doble sa tag-iya.
10“Halimbawa, ginpasagod sang isa ka tawo ang iya asno, baka, karnero, ukon bisan ano nga sapat sa iya kaingod, kag napatay ini, ukon napilasan, ukon nadula, nga wala sing may nakakita. 11Ang nagsagod dapat magkadto sa presensya sang Ginoo kag magsumpa nga wala siya sing may nahibaluan sa natabo. Dapat ini patihan sang tag-iya, kag indi niya siya pagpabayaron. 12Pero kon ginkawat ang sapat, dapat magbayad ang nagsagod sa tag-iya. 13Kon ang sapat ginpatay sang mapintas nga sapat, kinahanglan dal-on niya ang nabilin nga parte sang sapat bilang pamatuod, kag indi niya kinahanglan nga bayaran ini.
14“Halimbawa, naghulam ang isa ka tawo sang sapat sa iya kaingod kag napilas ini ukon napatay, kag wala ang tag-iya pagkatabo sini. Ang naghulam dapat magbayad sini. 15Pero kon ara ang tag-iya sang pagkatabo, ang naghulam indi na magbayad. Kon gin-arkilahan ang sapat, ang kuwarta nga ginbayad sa arkila amo na ang ibayad sa napilasan ukon napatay nga sapat.
Ang Iban pa nga mga Kasuguan
16“Kon gintintar sang isa ka lalaki ang isa ka dalaga nga indi pa kalaslon, kag nagpakighilawas siya sa iya, dapat magbayad ang lalaki sa pamilya sang babayi sang balayran sa pagpangasawa, kag dayon pangasaw-on niya ang babayi. 17Kon indi gid magsugot ang amay sang babayi nga ipakasal ang iya anak sa ato nga lalaki, magbayad gihapon ang lalaki sang amo nga balayran.
18“Patya ninyo ang mga babaylan.
19“Ang bisan sin-o nga magpakighilawas sa sapat dapat patyon.
20“Ang bisan sin-o nga maghalad sa iban nga dios luwas sa akon dapat laglagon sing bug-os.22:20 laglagon sing bug-os: Ang Hebreo nga pulong sini nagakahulugan sang mga gintugyan sa Ginoo paagi sa paghalad ukon paglaglag sini.
21“Indi ninyo pagpiguson ang mga dumuluong22:21 mga dumuluong: buot silingon, mga indi Israelinhon nga mga pumuluyo sang Israel. kay mga dumuluong man kamo sadto sa Egipto.
22“Indi ninyo pagpamintahaan ang mga balo nga babayi kag ang mga ilo. 23Kon himuon ninyo ini, kag magpangayo sila sang bulig sa akon, sigurado gid nga buligan ko sila. 24Maakig gid ako sa inyo kag pamatyon ko kamo sa inaway.22:24 inaway: sa literal, espada. Mabalo ang inyo mga asawa kag mailo ang inyo mga kabataan.
25“Kon magpahulam kamo sang kuwarta sa bisan kay sin-o sa akon katawhan nga imol, indi ninyo pagpasakai pareho sa ginahimo sang mga manugpahulam sang kuwarta. 26Kon kuhaon ninyo ang kunop sang inyo isigkatawo bilang garantiya nga magbayad siya sa iya utang sa imo, iuli ini sa iya antes magsalop ang adlaw. 27Kay amo lang ini ang iya pangtabon sa iya lawas kon magtulog siya kon gab-i. Kon magpangayo siya sang bulig sa akon, buligan ko siya kay maluluy-on ako.
28“Indi ninyo pagpasipalahi ang Dios kag indi ninyo pagpakamalauta ang nagadumala sa inyo.
29“Indi ninyo pagkalimti ang paghatag sang mga halad sa akon halin sa inyo mga patubas kag mga duga sang prutas.
“Idedikar ninyo sa akon ang inyo kamagulangan nga mga lalaki, 30pati ang kamagulangan sang inyo mga baka kag mga karnero. Ang bag-o natawo nga baka ukon karnero dapat magpabilin sa iya inang sa sulod sang pito ka adlaw. Pero halin sa ikawalo nga adlaw, puwede na ini ihalad sa akon.
31“Kamo ang akon pinili nga katawhan, gani indi kamo magkaon sang karne sang bisan ano nga sapat nga ginpatay sang mapintas nga sapat. Ipakaon ninyo ini sa mga ido.
Laws About Keeping Property Safe
1“Suppose someone steals an ox or a sheep. And suppose that person kills it or sells it. Then the thief must pay back five oxen for the ox. Or the thief must pay back four sheep for the sheep.
2“Suppose you catch a thief breaking into your house at night. And suppose you hit the thief and the thief dies. Then you are not guilty of murder. 3But suppose it happens after the sun has come up. Then you are guilty of murder.
“Anyone who steals must pay for whatever they steal. But suppose the thief does not have anything. Then the thief must be sold to pay for what was stolen. 4What if the stolen ox, donkey or sheep is found alive with the thief? Then the thief must pay back twice as much.
5“Suppose someone lets their livestock eat grass in someone else’s field or vineyard. Then they must pay that person back from the best crops of their own field or vineyard.
6“Suppose a fire breaks out and spreads into bushes. Suppose it burns cut and stacked grain or grain that is still growing. Or suppose it burns the whole field. Then the one who started the fire must pay for the loss.
7“Suppose someone gives a neighbor silver or other things to keep safe. And suppose they are stolen from the neighbor’s house. The thief, if caught, must pay back twice as much as was stolen. 8But suppose the thief is not found. Then the neighbor must go to the judges. They will decide whether the neighbor has stolen the other person’s property. 9Suppose you have an ox, donkey, sheep or clothing that does not belong to you. Or you have other property lost by someone else. And suppose someone says, ‘That belongs to me.’ Then both people must bring their case to the judges. The one the judges decide is guilty must pay back twice as much to the other person.
10“Suppose someone asks their neighbor to take care of a donkey, ox, sheep or any other animal. And suppose the animal dies or gets hurt. Or suppose it is stolen while no one is looking. 11Then the problem will be settled by promising the Lord to tell the truth. Suppose the neighbor says, ‘I didn’t steal your property.’ Then the owner must accept what the neighbor says. No payment is required. 12But suppose the animal really was stolen. Then the neighbor must pay the owner back. 13Or suppose it was torn to pieces by a wild animal. Then the neighbor must bring in what is left as proof. No payment is required.
14“Suppose someone borrows an animal from their neighbor. And it gets hurt or dies while the owner is not there. Then the borrower must pay for it. 15But suppose the owner is with the animal. Then the borrower will not have to pay. If the borrower hired the animal, the money paid to hire it covers the loss.
Laws About Social Problems
16“Suppose a man meets a virgin who is not engaged. And he talks her into having sex with him. Then he must pay her father the price for a bride. And he must marry her. 17But suppose her father absolutely refuses to give her to him. Then he must still pay the price for getting married to a virgin.
18“Do not let a woman who does evil magic stay alive. Put her to death.
19“Anyone who has sex with an animal must be put to death.
20“Anyone who sacrifices to any god other than the Lord must be destroyed.
21“Do not treat outsiders badly. Do not give them a hard time. Remember, you were outsiders in Egypt.
22“Do not take advantage of widows. Do not take advantage of children whose fathers have died. 23If you do, they might cry out to me. I will certainly hear them. 24And I will get angry. I will kill you with a sword. Your wives will become widows. Your children’s fathers will die.
25“Suppose you lend money to one of my people among you who is in need. Then do not treat it like a business deal. Do not charge any interest at all. 26Suppose your neighbor owes you money and gives you a coat as a promise to pay it back. Then return it by sunset. 27That coat is the only thing your neighbor owns to wear or sleep in. When they cry out to me, I will listen, because I am loving and kind.
28“Do not speak evil things against God. Do not curse the ruler of your people.
29“Do not keep for yourself your grain offerings or wine offerings.
“You must give me the oldest of your sons. 30Do the same with your cattle and sheep. Let them stay with their mothers for seven days. But give them to me on the eighth day.
31“I want you to be my holy people. So do not eat the meat of any animal that has been torn by wild animals. Throw it to the dogs.
