Si David kag si Goliat
1Karon, gintipon sang mga Filistinhon ang ila mga soldado sa Soco nga sakop sang Juda, agod magpakig-away. Nagkampo sila sa Efes Damim, sa tunga-tunga sang Soco kag Azeka. 2Gintipon man ni Saul ang mga Israelinhon kag nagkampo sila malapit sa Kapatagan sang Elah. Nagpreparar sila sa pagpakig-away sa mga Filistinhon. 3Nagtipon ang mga Filistinhon sa pihak nga bukid kag ang mga Israelinhon sa pihak man nga bukid, kag pulopatag sa tunga nila.
4Karon, may isa ka tawo nga taga-Gat nga maayo mag-away. Ang iya ngalan si Goliat. Nagguwa siya sa kampo sang mga Filistinhon kag nagpalapit sa kampo sang mga Israelinhon. Sobra siyam ka tapak17:4 Sobra siyam ka tapak: sa Septuagint, mga anom ka tapak kag siyam ka pulgada. ang iya kataason. 5Saway ang iya helmet, kag saway man ang iya panagang sa dughan nga nagabug-at sing mga 60 ka kilo. 6Ang iya mga paa kag mga batiis may hapin nga saway, kag may nagasablay nga saway nga sibat sa iya likod. 7Ang iya bangkaw mabug-at kag madamol;17:7 mabug-at kag madamol: sa literal, pareho sa likisan sang manughabol; sa English, like a weaver’s rod. ang punta lang sini nga salsalon nagabug-at sing mga pito ka kilo. Nagauna sa iya ang manugdala sang iya taming.
8Nagpundo si Goliat kag nagsinggit sa mga Israelinhon, “Ngaa kinahanglan pa nga tanan kamo magpakig-away? Isa lang ako nga Filistinhon pero kamo nga mga suluguon ni Saul madamo. Magpili kamo sang isa ka tawo nga magpakig-away sa akon. 9Kon mapatay niya ako, mangin ulipon ninyo kami, pero kon mapatay ko siya, mangin ulipon namon kamo kag mag-alagad kamo sa amon. 10Karon, ginahangkat ko kamo! Pakadtua ninyo sa akon ang tawo nga magpakig-away sa akon.” 11Pagkabati sadto ni Saul kag sang mga Israelinhon, hinadlukan gid sila.
12Karon, may anak si Jesse nga si David. Si Jesse isa ka Efratanhon nga nagaestar sa Betlehem nga sakop sang Juda. Tigulang na siya sang panahon ni Saul. May walo siya ka anak nga lalaki. 13Ang tatlo niya ka magulang nga anak nag-upod kay Saul sa inaway. Ang kamagulangan amo si Eliab, ang ikaduha si Abinadab, kag ang ikatlo si Shama. 14Ang kamanghuran amo si David. Kag samtang nagaupod ang tatlo kay Saul sa pagpakig-away, 15si David iya nagapulopauli sa Betlehem halin sa kampo ni Saul sa pagtatap sang mga karnero sang iya amay.
16Sa sulod sang 40 ka adlaw ginahangkat ni Goliat ang mga Israelinhon adlaw-gab-i.
17Isa sina ka adlaw, nagsiling si Jesse kay David, “Anak, magdali-dali ka kadto sa imo mga utod sa kampo kag dal-i sila sang mga tunga sa sako nga sinanlag nga uyas kag napulo ka bilog nga tinapay. 18Dal-i man sang napulo ka keso ang kumander sang mga soldado. Usisaa kon kamusta na ang kahimtangan sang imo mga utod, kag magbalik ka diri nga may dala nga pamatuod nga maayo ang ila kahimtangan. 19Didto sila subong sa Kapatagan sang Elah nga nagapakig-away sa mga Filistinhon kaupod kay Saul kag sa iban nga mga Israelinhon.”
20Gani sang madason nga adlaw, aga pa gid nagbangon si David kag nagpreparar sang pagkaon nga iya dalal-on. Ginbilin niya ang mga karnero sa isa ka manugbantay, kag dayon naglakat siya suno sa ginsiling sang iya amay. Sang pag-abot niya sa kampo sang mga Israelinhon, nagapaguwa gid ang mga soldado nga nagasinggit sa pagpakig-away. 21Kag sang ulihi nagaatubangay na ang mga Israelinhon kag ang mga Filistinhon nga handa na sa pag-inaway. 22Ginbilin ni David ang iya mga dala sa nagadumala sang mga kinahanglanon sang mga soldado, kag nagdalagan siya sa ginaawayan kag ginkumusta ang iya mga utod. 23Samtang nagapakighambal siya sa ila, nag-abanse si Goliat, ang maayo mag-away nga Filistinhon nga taga-Gat, kag ginhangkat naman niya ang mga Israelinhon. Kag nabatian ini ni David. 24Sang makita sang mga Israelinhon si Goliat, nagdinalagan sila sa puwerte nga kahadlok. 25Nagsugilanunay sila, “Nakita bala ninyo ato nga tawo nga nagasalakay para hangkaton ang Israel? Pagahatagan sang hari sang dako nga premyo ang tawo nga makapatay sa iya. Kag indi lang ina, kundi ipaasawa pa niya ang iya anak sa iya, kag indi pagpabayaron ang ila pamilya sang buhis sa Israel.”
26Nagpamangkot si David sa mga tawo nga nagatindog malapit sa iya, “Sin-o gid bala inang Filistinhon, nga wala nagatuo sa Dios,17:26 wala nagatuo sa Dios: sa literal, wala matuli. para hangkaton ang mga soldado sang buhi nga Dios? Kag ano ang mabaton sang tawo nga makapatay sa iya agod mauntat ang iya pagpakahuya sa Israel?” 27Ginsugid sang mga tawo sa iya ang ila ginahambalan parte sa premyo nga mabaton sang tawo nga makapatay kay Goliat.
28Sang mabatian ni Eliab, nga kamagulangan nga utod ni David, nga nagapakighambal si David sa mga tawo, naakig gid siya. Nagsiling siya kay David, “Ngaa nagkadto ka diri? Sin-o ang ginpabantay mo sa aton mga karnero sa kamingawan nga pila na lang ka bilog? Nagahunahuna ka siguro nga daw si sin-o ka gid. Kalain sang imo batasan! Nagkadto ka diri para lang magtan-aw sang inaway.” 29Nagsiling si David, “Ngaa ano bala ang akon ginhimo? Nagpamangkot man lang ako!” 30Dayon gintalikdan siya ni David kag nag-atubang sa iban naman nga mga tawo kag nagpamangkot sang amo man gihapon nga pamangkot, kag amo man gihapon ang ila sabat sa iya.
31Ang pagpangusisa ni David nakaabot kay Saul, gani ginpatawag siya ni Saul. 32Pag-abot ni David, nagsiling siya kay Saul, “Wala sing isa nga dapat madulaan sang kaisog tungod sa sini nga Filistinhon. Ako nga imo alagad magapakig-away sa iya.” 33Nagsabat si Saul, “Indi ka makasarang sa pagpakig-away sa sina nga Filistinhon. Bata ka pa kag siya iya mangangaway na halin sang bata pa siya.” 34Pero nagsabat si David, “Sir, halin sang una manugbantay ako sang mga karnero sang akon amay. Kon tabanon gani sang leon ukon oso17:34 oso: sa English, bear. ang karnero, 35ginalagas ko ini kag ginalampusan, kag ginakuha ang karnero. Kon magbato siya sa akon ginadakop ko siya sa liog17:35 liog: amo ini sa Septuagint. Sa Hebreo, bungot. kag ginalampusan hasta nga mapatay. 36Nahimo ko ini sa leon kag sa oso, kag himuon ko man sa sinang Filistinhon nga wala nagatuo sa Dios,17:36 wala nagatuo sa Dios: sa literal, wala matuli. tungod nga ginahangkat niya ang mga soldado sang buhi nga Dios. 37Ang Ginoo nga nagluwas sa akon sa leon kag sa oso magaluwas man sa akon sa kamot sang sini nga Filistinhon.”
Nagsiling si Saul kay David, “Sige, lakat, kag kabay pa nga magaupod ang Ginoo sa imo.” 38Ginpasuksok niya dayon kay David ang iya sulul-ubon para sa inaway—ang saway nga helmet kag ang panagang sa dughan. 39Gintaklos dayon ni David ang espada ni Saul kag nagtilaw sa paglakat-lakat tungod nga wala siya maanad sa sina nga mga sulul-ubon. Nagsiling siya kay Saul, “Indi ako makapakig-away nga may ginasul-ob nga pareho sini, kay wala ako maanad sini.” Gani gin-uba niya ato tanan. 40Dayon ginkuha niya ang iya sungkod, kag nagpulot sang lima ka mahining nga bato sa ililigan sang tubig kag ginsulod sa iya suludlan nga panit. Gindala niya ang iya labyog kag nagpalapit kay Goliat.
41Nagapalapit man sa iya si Goliat nga nagauna sa iya ang manugdala sang iya armas. 42Sang matalupangdan ni Goliat nga si David isa lang ka pamatan-on nga guwapo kag mapula-pula sing guya, ginyaguta niya siya. 43Nagsiling siya kay David, “Ido bala ako nga gindal-an mo ako sang lipak?” Kag ginpakamalaot niya si David sa ngalan sang iya mga dios. 44Dayon nagsiling siya, “Palapit diri, kay ipakaon ko ang imo bangkay sa mga pispis kag sa mapintas nga mga sapat!” 45Nagsabat si David, “Nagapalapit ka sa pagpakig-away sa akon nga may espada, bangkaw, kag sibat, pero nagapalapit ako sa pagpakig-away sa imo sa ngalan sang Ginoo nga Makagagahom, ang Dios sang mga soldado sang Israel nga imo ginahangkat. 46Sa sini nga adlaw, itugyan ka sang Ginoo sa akon; patyon ko ikaw kag utdon ang imo ulo. Kag sa sini man nga adlaw ipakaon ko ang mga bangkay sang mga Filistinhon sa mga pispis kag sa mapintas nga mga sapat, kag mahibaluan sang bug-os nga kalibutan nga may Dios ang Israel. 47Ang tanan nga nagatipon diri makahibalo nga makaluwas ang Ginoo sa iya katawhan bisan wala sing espada ukon bangkaw, kay ang Ginoo mismo amo ang magapakig-away, kag itugyan niya kamo tanan sa amon.”
48Samtang nagapalapit si Goliat sa iya, nagdalagan si David sa pagsugata sa iya. 49Nagkuha si David sang bato sa iya suludlan nga panit, kag iya ini ginlabyog17:49 ginlabyog: sa iban nga Bisaya, ginhabyog. kay Goliat, kag nagtupa ini sa iya agtang. Nagdulot gid ang bato sa iya agtang, kag natumba siya nga nagahapa sa duta.
50Gani nagdaog si David kay Goliat paagi lang sa labyog kag sa isa ka bato. Napatay niya si Goliat bisan wala siya sing espada. 51Nagdalagan si David kay Goliat kag ginkuha niya ang espada sini, kag gin-utod ang iya ulo. Sang makita sang mga Filistinhon nga patay na ang ila soldado nga maayo mag-away, nagpalalagyo sila. 52Dayon nag-abanse ang mga soldado sang Israel kag Juda nga nagasinggit, kag ginlagas nila ang mga Filistinhon hasta sa Gat17:52 Gat: Amo ini sa Septuagint. Sa Hebreo, pulopatag. kag Ekron. Naglalapta ang mga bangkay sang mga Filistinhon sa dalan sang Shaaraim pakadto sa Gat kag Ekron. 53Pagkatapos nila lagas sa mga Filistinhon, nagbalik sila kag ginpanguha nila ang mga nagkalabilin sa kampo sang mga Filistinhon. 54Ginkuha ni David ang ulo ni Goliat kag gindala sa Jerusalem, kag ginbutang niya sa iya tolda ang mga armas ni Goliat.
55Sadtong tion nga nakita ni Saul si David nga nagapalapit kay Goliat sa pagpakig-away, nagpamangkot siya kay Abner nga kumander sang mga soldado, “Abner, kay sin-o anak inang pamatan-on?” Nagsabat si Abner, “Wala gid ako kahibalo, Mahal nga Hari.” 56Nagsiling si Saul, “Usisaa kon kay sin-o siya anak.”
57Sang magbalik si David sa ila kampo matapos niya napatay si Goliat, gindala siya ni Abner kay Saul. Nagabitbit pa si David sang ulo ni Goliat. 58Nagpamangkot si Saul sa iya, “Toto, kay sin-o ka anak?” Nagsabat si David, “Anak ako sang imo sakop nga si Jesse nga taga-Betlehem.”
David and Goliath
1Now the Philistines gathered their forces for war and assembled at Sokoh in Judah. They pitched camp at Ephes Dammim, between Sokoh and Azekah. 2Saul and the Israelites assembled and camped in the Valley of Elah and drew up their battle line to meet the Philistines. 3The Philistines occupied one hill and the Israelites another, with the valley between them.
4A champion named Goliath, who was from Gath, came out of the Philistine camp. His height was six cubits and a span.17:4 That is, about 3 metres 5He had a bronze helmet on his head and wore a coat of scale armour of bronze weighing five thousand shekels17:5 That is, about 58 kilograms; 6on his legs he wore bronze greaves, and a bronze javelin was slung on his back. 7His spear shaft was like a weaver’s rod, and its iron point weighed six hundred shekels.17:7 That is, about 6.9 kilograms His shield-bearer went ahead of him.
8Goliath stood and shouted to the ranks of Israel, ‘Why do you come out and line up for battle? Am I not a Philistine, and are you not the servants of Saul? Choose a man and let him come down to me. 9If he is able to fight and kill me, we will become your subjects; but if I overcome him and kill him, you will become our subjects and serve us.’ 10Then the Philistine said, ‘This day I defy the armies of Israel! Give me a man and let us fight each other.’ 11On hearing the Philistine’s words, Saul and all the Israelites were dismayed and terrified.
12Now David was the son of an Ephrathite named Jesse, who was from Bethlehem in Judah. Jesse had eight sons, and in Saul’s time he was very old. 13Jesse’s three eldest sons had followed Saul to the war: the firstborn was Eliab; the second, Abinadab; and the third, Shammah. 14David was the youngest. The three eldest followed Saul, 15but David went back and forth from Saul to tend his father’s sheep at Bethlehem.
16For forty days the Philistine came forward every morning and evening and took his stand.
17Now Jesse said to his son David, ‘Take this ephah17:17 That is, probably about 16 kilograms of roasted grain and these ten loaves of bread for your brothers and hurry to their camp. 18Take along these ten cheeses to the commander of their unit. See how your brothers are and bring back some assurance17:18 Or some token; or some pledge of spoils from them. 19They are with Saul and all the men of Israel in the Valley of Elah, fighting against the Philistines.’
20Early in the morning David left the flock in the care of a shepherd, loaded up and set out, as Jesse had directed. He reached the camp as the army was going out to its battle positions, shouting the war cry. 21Israel and the Philistines were drawing up their lines facing each other. 22David left his things with the keeper of supplies, ran to the battle lines and asked his brothers how they were. 23As he was talking with them, Goliath, the Philistine champion from Gath, stepped out from his lines and shouted his usual defiance, and David heard it. 24Whenever the Israelites saw the man, they all fled from him in great fear.
25Now the Israelites had been saying, ‘Do you see how this man keeps coming out? He comes out to defy Israel. The king will give great wealth to the man who kills him. He will also give him his daughter in marriage and will exempt his family from taxes in Israel.’
26David asked the men standing near him, ‘What will be done for the man who kills this Philistine and removes this disgrace from Israel? Who is this uncircumcised Philistine that he should defy the armies of the living God?’
27They repeated to him what they had been saying and told him, ‘This is what will be done for the man who kills him.’
28When Eliab, David’s eldest brother, heard him speaking with the men, he burned with anger at him and asked, ‘Why have you come down here? And with whom did you leave those few sheep in the wilderness? I know how conceited you are and how wicked your heart is; you came down only to watch the battle.’
29‘Now what have I done?’ said David. ‘Can’t I even speak?’ 30He then turned away to someone else and brought up the same matter, and the men answered him as before. 31What David said was overheard and reported to Saul, and Saul sent for him.
32David said to Saul, ‘Let no-one lose heart on account of this Philistine; your servant will go and fight him.’
33Saul replied, ‘You are not able to go out against this Philistine and fight him; you are only a young man, and he has been a warrior from his youth.’
34But David said to Saul, ‘Your servant has been keeping his father’s sheep. When a lion or a bear came and carried off a sheep from the flock, 35I went after it, struck it and rescued the sheep from its mouth. When it turned on me, I seized it by its hair, struck it and killed it. 36Your servant has killed both the lion and the bear; this uncircumcised Philistine will be like one of them, because he has defied the armies of the living God. 37The Lord who rescued me from the paw of the lion and the paw of the bear will rescue me from the hand of this Philistine.’
Saul said to David, ‘Go, and the Lord be with you.’
38Then Saul dressed David in his own tunic. He put a coat of armour on him and a bronze helmet on his head. 39David fastened on his sword over the tunic and tried walking around, because he was not used to them.
‘I cannot go in these,’ he said to Saul, ‘because I am not used to them.’ So he took them off. 40Then he took his staff in his hand, chose five smooth stones from the stream, put them in the pouch of his shepherd’s bag and, with his sling in his hand, approached the Philistine.
41Meanwhile, the Philistine, with his shield-bearer in front of him, kept coming closer to David. 42He looked David over and saw that he was little more than a boy, glowing with health and handsome, and he despised him. 43He said to David, ‘Am I a dog, that you come at me with sticks?’ And the Philistine cursed David by his gods. 44‘Come here,’ he said, ‘and I’ll give your flesh to the birds and the wild animals!’
45David said to the Philistine, ‘You come against me with sword and spear and javelin, but I come against you in the name of the Lord Almighty, the God of the armies of Israel, whom you have defied. 46This day the Lord will deliver you into my hands, and I’ll strike you down and cut off your head. This very day I will give the carcasses of the Philistine army to the birds and the wild animals, and the whole world will know that there is a God in Israel. 47All those gathered here will know that it is not by sword or spear that the Lord saves; for the battle is the Lord’s, and he will give all of you into our hands.’
48As the Philistine moved closer to attack him, David ran quickly towards the battle line to meet him. 49Reaching into his bag and taking out a stone, he slung it and struck the Philistine on the forehead. The stone sank into his forehead, and he fell face down on the ground.
50So David triumphed over the Philistine with a sling and a stone; without a sword in his hand he struck down the Philistine and killed him.
51David ran and stood over him. He took hold of the Philistine’s sword and drew it from the sheath. After he killed him, he cut off his head with the sword.
When the Philistines saw that their hero was dead, they turned and ran. 52Then the men of Israel and Judah surged forward with a shout and pursued the Philistines to the entrance of Gath17:52 Some Septuagint manuscripts; Hebrew of a valley and to the gates of Ekron. Their dead were strewn along the Shaaraim road to Gath and Ekron. 53When the Israelites returned from chasing the Philistines, they plundered their camp.
54David took the Philistine’s head and brought it to Jerusalem; he put the Philistine’s weapons in his own tent.
55As Saul watched David going out to meet the Philistine, he said to Abner, commander of the army, ‘Abner, whose son is that young man?’
Abner replied, ‘As surely as you live, Your Majesty, I don’t know.’
56The king said, ‘Find out whose son this young man is.’
57As soon as David returned from killing the Philistine, Abner took him and brought him before Saul, with David still holding the Philistine’s head.
58‘Whose son are you, young man?’ Saul asked him.
David said, ‘I am the son of your servant Jesse of Bethlehem.’
