Irooto cia Firaũni
141:1 Thaam 2:5Na rĩrĩ, mĩaka ĩĩrĩ mĩgima yathira-rĩ, Firaũni akĩroota kĩroto: Akĩona arũgamĩte rũteere-inĩ rwa Rũũĩ rwa Nili; 241:2 Ayub 40:21na rĩrĩ, gũkiumĩra ngʼombe mũgwanja njega na noru kuuma thĩinĩ wa rũũĩ rũu, na igĩitĩka kũrĩa nyeki ithanjĩ-inĩ. 3Thuutha wacio rĩ, hakiumĩra ngʼombe ingĩ mũgwanja, njongʼi na hĩnju, kuuma rũũĩ rũu rwa Nili, na ikĩrũgama mwena-inĩ harĩa icio ingĩ ciarũgamĩte hũgũrũrũ-inĩ cia rũũĩ. 441:4 Kĩam 41:7Na rĩrĩ, ngʼombe icio njongʼi na hĩnju ikĩrĩa ngʼombe iria mũgwanja njega na noru. Hĩndĩ ĩyo Firaũni akĩũrwo nĩ toro.
5Ningĩ Firaũni agĩkoma rĩngĩ na akĩroota kĩroto gĩa keerĩ: Magira mũgwanja mega ma ngano, maiyũrĩte ngano, maakũraga kamũtĩ-inĩ kamwe ka ngano. 641:6 Thab 11:6Thuutha wamo gũgĩthethũka magira mangĩ mũgwanja ma ngano mahĩnju, mahaana ta macinĩtwo nĩ rũhuho rwa mwena wa irathĩro. 741:7 Kĩam 41:4Magira macio mahĩnju ma ngano makĩmeria magira marĩa mũgwanja maarĩ mega na maiyũrĩte ngano. Hĩndĩ ĩyo Firaũni akĩũrwo nĩ toro, agĩũkĩra agĩkora nĩ kũroota ekũrootaga.
841:8 Thaam 7:11, 22; Dan 4:18Rũciinĩ agĩtangĩka meciiria, na nĩ ũndũ ũcio agĩtũmanĩra andũ-ago othe na andũ arĩa oogĩ a Misiri. Firaũni akĩmeera irooto ciake, no gũtirĩ wao o na ũmwe wahotire kũmũtaũrĩra.
9Hĩndĩ ĩyo mũnene wa arĩa maamũtwaragĩra ndibei akĩĩra Firaũni atĩrĩ, “Ũmũthĩ nĩndaririkanio mahĩtia makwa. 1041:10 Kĩam 40:2Hĩndĩ ĩmwe-rĩ, Firaũni nĩarakarĩtio nĩ ndungata ciake; na niĩ hamwe na mũnene wa arĩa athondeki mĩgate-rĩ, agĩtuohithia njeera nyũmba-inĩ ya mũnene wa arangĩri. 1141:11 Kĩam 40:5Ũtukũ ũmwe-rĩ, o ũmwe witũ akĩroota kĩroto, na o kĩroto kĩarĩ na ũtaũri wakĩo mwanya. 1241:12 Kĩam 40:12Na rĩrĩ, kũu njeera twarĩ na mwanake Mũhibirania, ndungata ya mũnene wa arangĩri. Na ithuĩ tũkĩmwĩra irooto ciitũ, nake agĩtũtaũrĩra; akĩhe o mũndũ ũtaũri wa kĩroto gĩake. 1341:13 Kĩam 40:22Namo maũndũ magĩkĩka o ta ũrĩa aatũtaũrĩire. Niĩ ngĩcookio wĩra-inĩ wakwa, nake mũndũ ũcio ũngĩ agĩcuurio mũtĩ igũrũ.”
1441:14 Thab 105:20; Ruth 3:3Nĩ ũndũ ũcio Firaũni agĩtũmanĩra Jusufu, nake akĩrutwo kũu njeera narua. Na aarĩkia kwĩyenja41:14 Warĩ mũtugo wa andũ a Misiri kwenjwo njuĩrĩ na nderu, no Ahibirania matiekaga ũguo. na kũruta nguo iria arĩ nacio na gwĩkĩra ingĩ-rĩ, agĩthiĩ mbere ya Firaũni.
1541:15 Dan 5:16Nake Firaũni akĩĩra Jusufu atĩrĩ, “Ndĩrarootire kĩroto na gũtirĩ mũndũ ũrahota gũgĩtaũra. No nĩnjiguĩte gũkĩĩrwo atĩrĩ, wee ũngĩĩrwo kĩroto no ũhote gũgĩtaũra.”
1641:16 Kĩam 40:8Jusufu agĩcookeria Firaũni atĩrĩ, “Niĩ mwene ndingĩhota, no Ngai nĩekũhe Firaũni macookio marĩa arenda.”
17Hĩndĩ ĩyo Firaũni akĩĩra Jusufu atĩrĩ, “Kĩroto-inĩ gĩakwa-rĩ, ndĩrarũgamĩte hũgũrũrũ-inĩ cia Rũũĩ rwa Nili, 18rĩrĩa haroimĩrire ngʼombe mũgwanja njega na noru kuuma rũũĩ, na iraitĩka kũrĩa kũu ithanjĩ-inĩ. 19Thuutha wacio kũracooka kũroimĩra ngʼombe ingĩ mũgwanja hinyaru, njongʼi mũno na hĩnju. Ndirĩ ndona ngʼombe njongʼi ta icio bũrũri-inĩ wothe wa Misiri. 20Nacio ngʼombe icio hĩnju na njongʼi irarĩa ngʼombe iria mũgwanja noru iria iroimĩrĩte mbere. 21No rĩrĩ, o na ciarĩkia gũcirĩa-rĩ, gũtirĩ mũndũ ũngĩramenyire atĩ nĩirarĩĩte; tondũ ironekaga irĩ o njongʼi o ta mbere. Hĩndĩ ĩyo ndĩrokĩra.
22“Ningĩ irooto-inĩ ciakwa-rĩ, nĩndĩronire magira mũgwanja mega ma ngano na maiyũrĩte ngano, magĩkũũra kamũtĩ-inĩ ka ngano. 23Thuutha wamo, magira mangĩ mũgwanja marathethũka, marĩ mahoohu na macinĩtwo nĩ rũhuho rwa mwena wa irathĩro. 24Namo magira macio mahĩnju marameria magira marĩa mũgwanja mega. Ndĩraheire andũ-ago ũhoro ũcio, no gũtirĩ o na ũmwe ũrahotire kũndaũrĩra irooto icio.”
2541:25 Dan 2:45Nake Jusufu akĩĩra Firaũni atĩrĩ, “Irooto cia Firaũni cierĩ no kĩroto kĩmwe. Ngai nĩaguũrĩirie Firaũni ũrĩa akiriĩ gwĩka. 26Ngʼombe iria mũgwanja njega nĩ mĩaka mũgwanja, na magira marĩa mũgwanja mega ma ngano nĩ mĩaka mũgwanja; kĩroto kĩu no kĩmwe. 27Nacio ngʼombe icio mũgwanja hĩnju na njongʼi iria cioimĩrire thuutha nĩ mĩaka mũgwanja, na no taguo magira marĩa mũgwanja matarĩ ngano macinĩtwo nĩ rũhuho rwa mwena wa irathĩro: ĩyo nĩ mĩaka mũgwanja ya ngʼaragu.
28“Na o ta ũrĩa ndeera Firaũni: Ngai nĩ oneetie Firaũni ũrĩa akiriĩ gwĩka. 2941:29 Kĩam 41:47Nĩgũgũkorwo na mĩaka mũgwanja ya bũthi mũnene bũrũri wothe wa Misiri, 3041:30 Kĩam 41:54; Kĩam 47:13no nĩgũgũcooka kũrũmĩrĩrwo nĩ mĩaka mũgwanja ya ngʼaragu. Naguo bũthi ũcio wothe wa Misiri nĩũkariganĩra, nayo ngʼaragu nĩĩkananga bũrũri ũyũ. 31Bũthi wa bũrũri ndũkaririkanwo, tondũ ngʼaragu ĩrĩa ĩgacooka kũgĩa nĩĩgakorwo ĩrĩ nene mũno. 32Gĩtũmi kĩa Firaũni aheo kĩroto kĩu maita meerĩ, nĩ tondũ Ngai nĩatuĩte nĩegwĩka ũndũ ũcio, na ekũwĩka o narua.
3341:33 Kĩam 41:39“Rĩu Firaũni nĩacarie mũndũ ũũĩ gũkũũrana maũndũ na mũndũ mũũgĩ, amũtue mũrũgamĩrĩri wa bũrũri wa Misiri. 3441:34 Esit 2:3O na ningĩ Firaũni nĩagĩthuure atabarĩri a bũrũri a kuoyaga gĩcunjĩ gĩa ithano kĩa magetha ma Misiri mĩaka-inĩ ĩyo mũgwanja ya bũthi. 3541:35 Kĩam 41:48Nao nĩmacookanĩrĩrie irio icio ciothe cia mĩaka ĩyo mĩega ĩrooka, na ngano ĩyo ĩkorwo watho-inĩ wa Firaũni, ĩigwo matũũra-inĩ ĩrĩ irio. 36Nacio irio icio ciagĩrĩire kũigwo irĩ mũthiithũ wa bũrũri, ikaahũthĩrwo hĩndĩ ĩrĩa ya mĩaka mũgwanja ya ngʼaragu ĩrĩa ĩkaagĩa Misiri, nĩgeetha bũrũri ndũkanathũkio nĩ ngʼaragu ĩyo.”
37Firaũni na anene ake makĩona mũbango ũcio ũrĩ mwega. 3841:38 Ndar 27:18; Dan 4:8-9, 18; Dan 5:11, 14Nĩ ũndũ ũcio Firaũni akĩmooria atĩrĩ, “No tuone mũndũ ũngĩ ta ũyũ, mũndũ ũrĩ na roho wa Ngai thĩinĩ wake?”
39Firaũni agĩkĩĩra Jusufu atĩrĩ, “Kuona atĩ Ngai nĩakũmenyithĩtie maũndũ maya mothe-rĩ, gũtirĩ mũndũ ũngĩ ũngĩkũũrana maũndũ na mũũgĩ ta we. 4041:40 Thab 105:21-22; Atũm 7:10Wee nĩwe ũkũrũgamĩrĩra nyũmba yakwa ya ũthamaki, na andũ akwa othe marĩathĩkagĩra watho waku. Ũndũ ngũgũkĩra naguo no atĩrĩ, niĩ nĩ niĩ Mũthamaki.”
Jusufu Kũrũgamĩrĩra Misiri
4141:41 Kĩam 42:6Nĩ ũndũ ũcio Firaũni akĩĩra Jusufu atĩrĩ, “Kuuma rĩu nĩndagũtua mũrũgamĩrĩri wa bũrũri wothe wa Misiri.” 4241:42 Esit 3:10; Dan 5:29Ningĩ Firaũni akĩruta gĩcũhĩ gĩake kĩa mũhũũri kuuma kĩara gĩake agĩgĩĩkĩra kĩara-inĩ kĩa Jusufu.41:42 Gĩcũhĩ gĩa guoko nĩkĩo kĩahũthagĩrwo nĩ athamaki kũhũũra mĩhũũri. Agĩcooka akĩmũhumba nguo cia gatani njega, na kĩrengeeri gĩa thahabu ngingo. 4341:43 Isa 2:7Ningĩ agĩtũma akuuo na ngaari yake ya ita, arĩ mũndũ wa keerĩ harĩ we wathani-inĩ, nao andũ magĩthiĩ makĩanagĩrĩra marĩ mbere yake atĩrĩ, “Eherai njĩra-inĩ!” Nĩ ũndũ ũcio Firaũni agĩtua Jusufu mũrũgamĩrĩri wa bũrũri wothe wa Misiri.
44Ningĩ Firaũni akĩĩra Jusufu atĩrĩ, “Nĩ niĩ Firaũni, no rĩrĩ, hatarĩ na rũtha rwaku, gũtirĩ mũndũ ũgeeka ũndũ atarĩ na rũtha rwaku gũkũ Misiri guothe.” 4541:45 Esit 2:7Nake Firaũni agĩĩta Jusufu Zafenathu-Panea, na akĩmũhe Asenathu mwarĩ wa Potifera, mũthĩnjĩri-ngai wa Onu, atuĩke mũtumia wake. Nake Jusufu agĩtuĩkania bũrũri wothe wa Misiri.
4641:46 Thim 22:29Jusufu aarĩ na mĩaka mĩrongo ĩtatũ rĩrĩa atoonyire ũtungata-inĩ wa Firaũni mũthamaki wa Misiri. Nake Jusufu akĩehera mbere ya Firaũni, agĩtuĩkania bũrũri wothe wa Misiri. 4741:47 Kĩam 41:29Na rĩrĩ, ihinda rĩa mĩaka ĩyo mũgwanja ya bũthi, bũrũri ũcio ũgĩciara maciaro maingĩ mũno. 4841:48 Kĩam 41:34Nake Jusufu agĩcookanĩrĩria irio ciothe cia bũrũri wa Misiri iria ciagĩire kuo mĩaka ĩyo mũgwanja ya bũthi, na agĩciigithia matũũra-inĩ marĩa manene. O itũũra inene akaiga irio iria ciakũragio mĩgũnda-inĩ ĩrĩa yarĩthiũrũrũkĩirie. 4941:49 Kĩam 12:2Jusufu agĩkĩigithia ngano nyingĩ mũno, o ta mũthanga wa iria-inĩ; yarĩ nyingĩ mũno, o nginya agĩtiga kũiga maandĩko ma mũigana wayo tondũ ndĩngĩathimĩkire.
50Mĩaka ya ngʼaragu ĩtaanakinya-rĩ, Jusufu nĩaciarĩirwo tũhĩĩ twĩrĩ nĩ Asenathu mwarĩ wa Potifera, mũthĩnjĩri-ngai wa Onu. 5141:51 Ndar 1:34Jusufu agĩĩta irigithathi rĩake Manase, akiuga atĩrĩ, “Nĩ tondũ Ngai nĩatũmĩte ndiganĩrwo nĩ thĩĩna wakwa wothe na nyũmba ya baba yothe.” 5241:52 Kĩam 17:6Nako kahĩĩ ga keerĩ, agĩgeeta Efiraimu, akiuga atĩrĩ, “Nĩ tondũ Ngai nĩatũmĩte ngĩe na maciaro bũrũri-inĩ wa mĩnyamaro yakwa.”
53Nayo mĩaka mũgwanja ya bũthi kũu Misiri ĩgĩthira, 5441:54 Atũm 7:11na mĩaka mũgwanja ya ngʼaragu ĩkĩambĩrĩria, o ta ũrĩa Jusufu oigĩte. Kwarĩ na ngʼaragu mabũrũri-inĩ marĩa mangĩ mothe, no bũrũri wa Misiri wothe warĩ na irio. 55Na rĩrĩa andũ a Misiri othe maambĩrĩirie kũigua ngʼaragu-rĩ, magĩkaĩra Firaũni amahe irio. Nake Firaũni akĩmeera atĩrĩ, “Thiĩi kũrĩ Jusufu na mwĩke ũrĩa ekũmwĩra.”
56Rĩrĩa ngʼaragu yagĩire bũrũri wothe-rĩ, Jusufu akĩhingũra makũmbĩ ma irio, akĩenderia andũ a Misiri ngano, nĩgũkorwo ngʼaragu yarĩ nene mũno Misiri guothe. 57Namo mabũrũri mothe magĩũka Misiri kũrĩ Jusufu kũgũra ngano, tondũ ngʼaragu ĩyo yarĩ nene mũno thĩ yothe.
约瑟为法老解梦
1两年后，法老做了个梦，梦见自己站在尼罗河边， 2有七头肥美、健壮的母牛从河里上来，在芦苇丛中吃草。 3随后又有七头丑陋、瘦弱的母牛从河里上来，与那七头母牛一同站在河边。 4后来，七头丑陋、瘦弱的母牛吃掉了七头肥美、健壮的母牛。这时，法老醒了过来。
5之后，他又睡着了，又做了个梦。他梦见一株麦子上长了七个饱满的穗子。 6后来这株麦子上面又长了七个干瘪的穗子，它们被东风吹干了。 7七个干瘪的穗子吞食了七个饱满的穗子。法老醒过来，原来是一场梦。
8早上法老心中不安，就派人召来埃及所有的术士和博学之士，把梦告诉他们，可是没有一个人能为他解梦。
9后来，侍酒总管对法老说：“我今天才想起我的罪过。 10我从前和膳食总管惹王生气，被王囚禁在护卫长府内的牢里。 11一天晚上，我俩都做了梦。 12当时有一个希伯来青年跟我们一起被囚在牢里，他是护卫长的仆人。我们把梦告诉他，他就分别为我们解梦。 13后来，他为我们解的梦都应验了，我恢复了原职，膳食总管被挂在木头上处死了。”
14于是，法老派人去召约瑟，他们急忙释放约瑟。约瑟剃头刮脸，更换衣服，去见法老。 15法老对约瑟说：“我做了一个梦，没有人能为我解梦。我听说你能解梦。” 16约瑟回答说：“我自己不会解梦，但上帝却能给王圆满的解释。”
17法老对约瑟说：“我梦见自己站在尼罗河边， 18有七头肥美、健壮的母牛从河里上来，在芦苇丛中吃草。 19随后又有七头丑陋、瘦弱的母牛从河里上来，我在埃及从来没有见过有这么丑陋的牛。 20这些丑陋、瘦弱的母牛吃掉先前的七头肥母牛。 21可是，它们吃了以后却仍然像以前那么丑陋。这时，我就醒了。 22后来我又梦见一株麦子，上面长了七个饱满的穗子， 23接着又长出七个干瘪的穗子， 24这些干瘪的穗子吞了那七个饱满的穗子。我把梦告诉了术士，却没有人能为我解梦。”
25约瑟对法老说：“王的梦都是同一个意思，上帝已经借着梦把祂将要做的事指示王了。 26七头肥美的母牛和七个饱满的穗子都代表七年，是同样的意思。 27七头瘦弱、丑陋的母牛和七个干瘪、被东风吹干的穗子也代表七年，是七年饥荒。 28正如我刚才说的，上帝已经把祂将要做的事向王显明了。 29埃及全境很快会有七年大丰收， 30随后是七年饥荒肆虐全国，之前的丰收将被忘记。 31饥荒将非常严重，之前的丰收将荡然无存。 32王的梦出现了两次，表示上帝的心意已定，上帝必很快成就这事。 33王应该选一个精明的人，派他治理埃及。 34王也应该在各地委派官员，在七年丰收期内征收全国出产的五分之一， 35把在丰年收集的粮食储存在各城，归王管理。 36这些粮食要留到七年饥荒时用，免得这片土地被饥荒毁灭。”
约瑟做埃及宰相
37法老和他所有的臣仆都赞同约瑟的建议。 38法老对臣仆说：“我们哪里找像这样有上帝的灵同在的人呢？” 39法老对约瑟说：“上帝既然把梦的意思指示给你，可见没人有你这样的见识和智慧。 40我要派你管理我家，我的人民都要遵从你的命令，只有我权力比你大。” 41法老又说：“我现在派你治理埃及全国。” 42于是，法老摘下手上用来盖印的戒指，戴在约瑟的手上，给他穿上细麻袍，把金链戴在他颈上， 43让他坐在自己的第二辆御车上，并有人在御车前高呼：“跪下！”这样，法老派约瑟治理整个埃及。 44法老对约瑟说：“我是法老，但没有你的命令，埃及的任何人都不得擅自行事。” 45法老赐给约瑟一个名字叫撒发那忒·巴内亚，又把安城祭司波提非拉的女儿亚西纳赐给他为妻。约瑟巡视了整个埃及。
46约瑟三十岁开始为法老效劳，他离开法老去巡视埃及各地。 47七个丰年之内，埃及粮食大丰收， 48约瑟收集七个丰年出产的所有粮食，储藏进各城，每一座城附近出产的粮食都存放在本城。 49约瑟积存了大量五谷，多如海沙，不可胜数。
50荒年到来前，安城祭司波提非拉的女儿亚西纳给约瑟生了两个儿子。 51约瑟给长子取名叫玛拿西，因为他说：“上帝使我忘记一切的困苦和我父亲家。” 52约瑟给次子取名叫以法莲，因为他说：“上帝使我在受苦之地昌盛。”
53七个丰年结束后， 54七个荒年接踵而至，正如约瑟所言。各地都有饥荒，只有埃及全国有粮食。 55后来，埃及全国也闹饥荒，百姓就向法老求粮，法老对他们说：“你们去找约瑟吧，要照他的吩咐做。”
56饥荒蔓延到整个埃及时，约瑟便开仓卖粮给埃及人。那时，埃及的饥荒非常严重。 57各国的人都到埃及来向约瑟买粮，因为天下到处都是大饥荒。
