Llamado de la sabiduría
1¿Acaso no está llamando la sabiduría?
¿No está elevando su voz la inteligencia?
2Establece su puesto en las alturas,
a la vera del camino y en las encrucijadas.
3Junto a las puertas que dan a la ciudad,
a la entrada misma, grita fuertemente:
4«A vosotros los hombres os estoy llamando;
dirijo mi voz a toda la humanidad.
5Vosotros los inexpertos, ¡adquirid prudencia!
Vosotros los necios, ¡obtened discernimiento!
6Escuchadme, que diré cosas importantes;
mis labios hablarán lo correcto.
7Mi boca expresará la verdad,
pues mis labios detestan la mentira.
8Las palabras de mi boca son todas justas;
no hay en ellas maldad ni doblez.
9Son claras para los entendidos,
e irreprochables para los sabios.
10Optad por mi instrucción, no por la plata;
por el conocimiento, no por el oro refinado.
11Vale más la sabiduría que las piedras preciosas,
y ni lo más deseable se le compara.
12»Yo, la sabiduría, convivo con la prudencia
y poseo conocimiento y discreción.
13Quien teme al Señor aborrece lo malo;
yo aborrezco el orgullo y la arrogancia,
la mala conducta y el lenguaje perverso.
14Míos son el consejo y el buen juicio;
míos son el entendimiento y el poder.
15Por mí reinan los reyes
y promulgan leyes justas los gobernantes.
16Por mí gobiernan los príncipes
y todos los nobles que rigen la tierra.8:16 y todos los nobles que rigen la tierra (varios mss. hebreos y LXX); y nobles, todos jueces justos (TM).
17A los que me aman, les correspondo;
a los que me buscan, me doy a conocer.
18Conmigo están las riquezas y la honra,
la prosperidad8:18 prosperidad. Lit. justicia. y los bienes duraderos.
19Mi fruto es mejor que el oro fino;
mi cosecha sobrepasa a la plata refinada.
20Voy por el camino de la rectitud,
por los senderos de la justicia,
21enriqueciendo a los que me aman
y acrecentando sus tesoros.
22»El Señor me dio la vida8:22 me dio la vida. Alt. era mi dueño. como primicia de sus obras,8:22 obras. Lit. caminos.
mucho antes de sus obras de antaño.
23Fui establecida desde la eternidad,
desde antes que existiera el mundo.
24No existían los grandes mares cuando yo nací;
no había entonces manantiales de abundantes aguas.
25Nací antes que fueran formadas las colinas,
antes que se cimentaran las montañas,
26antes que él creara la tierra y sus paisajes
y el polvo primordial con que hizo el mundo.
27Cuando Dios cimentó la bóveda celeste
y trazó el horizonte sobre las aguas,
allí estaba yo presente.
28Cuando estableció las nubes en los cielos
y reforzó las fuentes del mar profundo;
29cuando señaló los límites del mar,
para que las aguas obedecieran su mandato;
cuando plantó los fundamentos de la tierra,
30allí estaba yo, afirmando su obra.
Día tras día me llenaba yo de alegría,
siempre disfrutaba de estar en su presencia;
31me regocijaba en el mundo que él creó;
¡en el género humano me deleitaba!
32»Y ahora, hijos míos, escuchadme:
dichosos los que van por8:32 van por. Lit. guardan. mis caminos.
33Atended a mi instrucción, y sed sabios;
no la descuidéis.
34Dichosos los que me escuchan
y a mis puertas están atentos cada día,
esperando a la entrada de mi casa.
35En verdad, quien me encuentra halla la vida
y recibe el favor del Señor.
36Quien me rechaza se perjudica a sí mismo;
quien me aborrece ama la muerte».
Ũũgĩ Gwĩtana
18:1 Ayub 28:12Githĩ ũũgĩ ndareetana?
Githĩ ũtaũku ndaranĩrĩra na mũgambo wake?
2Njĩra-inĩ kũrĩa gũtũũgĩru, na magomano-inĩ ma njĩra-rĩ,
nĩho ũũgĩ arũgamĩte;
3ningĩ hakuhĩ na ihingo iria cierekeire itũũra inene,
o hau matoonyero-inĩ-rĩ, nĩho araanĩrĩra akoiga atĩrĩ:
48:4 Isa 42:2“Inyuĩ andũ nĩ inyuĩ ndĩreeta;
ndĩraanĩrĩra na mũgambo wakwa kũrĩ andũ othe a thĩ.
58:5 Thim 1:22Inyuĩ arĩa mũtarĩ na ũũgĩ, gĩai na ũbaarĩrĩri,
inyuĩ arĩa akĩĩgu, gĩai na ũtaũku.
6Thikĩrĩriai, nĩgũkorwo ndĩ na maũndũ ma bata ngwaria;
ngũtumũra mĩromo yakwa njarie maũndũ marĩa magĩrĩire.
78:7 Joh 8:14Kanua gakwa kaaragia ũhoro wa ma,
nĩgũkorwo mĩromo yakwa nĩĩthũire waganu mũno ta kĩndũ kĩrĩ magigi.
8Ciugo ciothe cia kanua gakwa nĩ cia ũthingu;
gũtirĩ o na kiugo kĩmwe gĩacio kĩogomu kana gĩa kũhĩtithania.
9Kũrĩ arĩa makũũranaga maũndũ ciugo ciothe nĩciagĩrĩire;
itirĩ mahĩtia kũrĩ arĩa marĩ na ũmenyo.
10Thuurai mataaro makwa handũ ha betha,
mũthuure ũmenyo handũ ha thahabu ĩrĩa njega mũno,
118:11 Ayub 28:17-19nĩgũkorwo ũũgĩ nĩ wa goro gũkĩra ruru iria ndune,
na gũtirĩ kĩndũ ũngĩĩrirĩria kĩngĩringithanio naguo.
12“Niĩ ũũgĩ-rĩ, ndũũranagia na ũbaarĩrĩri;
nĩndĩgwatĩire ũmenyo o na gũthugunda maũndũ mega.
138:13 Kĩam 22:12; Jer 44:4Gwĩtigĩra Jehova nĩgũthũũra ũũru;
nĩthũire mwĩtĩĩo na mwĩtũũgĩrio,
na mĩtugo mĩũru na mĩario ya waganu.
148:14 Ayub 9:4; Koh 7:19Kĩrĩra na ũũgĩ wa gũkũũrana maũndũ nĩ ciakwa;
niĩ ndĩ na ũtaũku, na ndĩ na ũhoti.
15Athamaki mathamakaga nĩ ũndũ wa hinya wakwa
nao aathani magathondeka mawatho ma kĩhooto;
16anene mathamakaga nĩ ũndũ wa hinya wakwa,
o ũndũ ũmwe na arĩa othe marĩ igweta arĩa maathanaga gũkũ thĩ.
178:17 1Sam 2:30; Joh 14:21-24; Math 7:7-11Nĩnyendete arĩa manyendete,
nao arĩa manjaragia na kĩyo nĩmanyonaga.
188:18 1Ath 3:13; Gũcook 8:18Ũtonga na gĩtĩĩo cionekaga harĩ niĩ,
o hamwe na ũtonga wa gũtũũra, na ũgaacĩru.
198:19 Thim 3:13-14Maciaro makwa nĩ mega gũkĩra thahabu ĩrĩa therie;
uumithio wakwa nĩũkĩrĩte betha ĩrĩa njega.
20Niĩ thiiaga na njĩra ya ũthingu,
ngathiĩra o njĩra-inĩ cia kĩhooto,
21ngĩheaga andũ arĩa manyendete ũtonga,
na ngaiyũragia igĩĩna ciao.
22“Jehova aanyũmbire o kĩambĩrĩria-inĩ kĩa wĩra wake,
mbere ya mawĩra make ma tene;
23ndaathuurirwo kuuma tene wa tene,
kuuma o kĩambĩrĩria, thĩ ĩtarĩ yagĩa.
248:24 Kĩam 7:11Rĩrĩa gũtaagĩte maria manene-rĩ, nĩguo ndaciarirwo,
o hĩndĩ ĩrĩa gũtaarĩ matherũkĩro maiyũrĩte maaĩ;
258:25 Ayub 26:7ndaciarirwo irĩma itanahaandwo harĩa irĩ,
na tũrĩma tũtanagĩa,
26we atanoomba thĩ kana ithaka ciayo,
o na kana rũkũngũ o ruothe rwa thĩ.
27Niĩ ndaarĩ o kuo hĩndĩ ĩrĩa aathondekire igũrũ na akĩrĩiga handũ ha rĩo,
hĩndĩ ĩrĩa eekĩrire rũkiriri rwa kũrĩa kũriku,
288:28 Ayub 36:29; Kĩam 1:7rĩrĩa aahaandire matu kũu igũrũ,
na akĩrũmia ithima cia kũrĩa kũriku wega,
298:29 Ayub 38:5; Kĩam 1:9rĩrĩa eekĩrire mũhaka wa iria
nĩguo maaĩ matikanae kwagarara watho wake,
na rĩrĩa aahandire mĩthingi ya thĩ.
30Hĩndĩ ĩyo ndaarĩ o hakuhĩ nake ndĩ ta mũbundi mũũgĩ.
Ndaaiyũrĩtwo nĩ gĩkeno mũthenya o mũthenya,
na ngakenaga hĩndĩ ciothe ndĩ mbere yake,
318:31 Thab 104:1-30; Josh 1:1-4ngakenagĩra thĩ yake yothe,
na ngakenagio nĩ andũ othe a thĩ.
328:32 Luk 11:28; 2Sam 22:22“Atĩrĩrĩ ariũ akwa, ta thikĩrĩriai;
kũrathimwo nĩ arĩa marũmagia njĩra ciakwa.
33Ta thikĩrĩriai mataaro makwa nĩguo mũhĩge;
mũtikamarege.
348:34 1Ath 10:8Kũrathimwo nĩ mũndũ ũrĩa ũnjiguaga,
agacũthagĩrĩria mĩrango-inĩ yakwa o mũthenya,
akanjetagĩrĩra hingĩro-inĩ cia mĩrango yakwa.
358:35 Thim 9:6; Ayub 33:26Nĩgũkorwo ũrĩa wothe ũgĩte na niĩ nĩ muoyo agĩte naguo,
nake akagĩa na agetĩkĩrĩka harĩ Jehova.
368:36 Thim 15:32; Jer 40:2No ũrĩa wothe ũhĩtanĩtie na niĩ nĩ ũũru eĩkaga;
nao arĩa othe maathũire nĩ gĩkuũ mendete.”