Prólogo: Propósito y tema
1Proverbios de Salomón hijo de David, rey de Israel:
2para adquirir sabiduría y disciplina;
para discernir palabras de inteligencia;
3para recibir la corrección que dan la prudencia,
la rectitud, la justicia y la equidad;
4para infundir sagacidad en los inexpertos,
conocimiento y discreción en los jóvenes.
5Escuche esto el sabio, y aumente su saber;
reciba dirección el entendido,
6para discernir el proverbio y la parábola,
los dichos de los sabios y sus enigmas.
7El temor del Señor es el principio del conocimiento;
los necios desprecian la sabiduría y la disciplina.
Exhortaciones a buscar la sabiduría
Advertencia contra el engaño
8Hijo mío, escucha las correcciones de tu padre
y no abandones las enseñanzas de tu madre.
9Adornarán tu cabeza como una diadema;
adornarán tu cuello como un collar.
10Hijo mío, si los pecadores quieren engañarte,
no vayas con ellos.
11Estos te dirán:
«¡Ven con nosotros!
Acechemos a algún inocente
y démonos el gusto de matar a algún incauto;
12traguémonos a alguien vivo,
como se traga el sepulcro a la gente;
devorémoslo entero,
como devora la fosa a los muertos.
13Obtendremos toda clase de riquezas;
con el botín llenaremos nuestras casas.
14Comparte tu suerte con nosotros,
y compartiremos contigo lo que obtengamos».
15¡Pero no te dejes llevar por ellos,1:15 no … por ellos. Lit. no vayas por sus caminos. hijo mío!
¡Apártate de sus senderos!
16Pues corren presurosos a hacer lo malo;
¡tienen prisa por derramar sangre!
17De nada sirve tender la red
a la vista de todos los pájaros,
18pero aquellos acechan su propia vida1:18 vida. Lit. sangre.
y acabarán por destruirse a sí mismos.
19Así terminan los que van tras ganancias mal adquiridas;
por estas perderán la vida.
Advertencia contra el rechazo a la sabiduría
20Clama la sabiduría en las calles;
en los lugares públicos levanta su voz.
21Clama en las esquinas de calles transitadas;
a la entrada de la ciudad razona:
22«¿Hasta cuándo, muchachos inexpertos,
seguiréis aferrados a vuestra inexperiencia?
¿Hasta cuándo, vosotros los insolentes,
os complaceréis en vuestra insolencia?
¿Hasta cuándo, vosotros los necios,
aborreceréis el conocimiento?
23Responded a mis reprensiones,
y yo os abriré mi corazón;1:23 os abriré mi corazón. Lit. derramaré mi espíritu.
os daré a conocer mis pensamientos.
24Como vosotros no me atendisteis cuando os llamé,
ni me hicisteis caso cuando os tendí la mano,
25sino que rechazasteis todos mis consejos
y no acatasteis mis reprensiones,
26ahora yo me burlaré de vosotros
cuando caigáis en desgracia.
Yo seré quien se ría de vosotros
cuando os sobrevenga el miedo,
27cuando el miedo os sobrevenga como una tormenta
y la desgracia os arrastre como un torbellino.
28»Entonces me llamarán, pero no les responderé;
me buscarán, pero no me encontrarán.
29Por cuanto aborrecieron el conocimiento
y no quisieron temer al Señor;
30por cuanto no siguieron mis consejos,
sino que rechazaron mis reprensiones,
31cosecharán el fruto de su conducta,
se hartarán con sus propias intrigas;
32¡su descarrío e inexperiencia los destruirán,
su complacencia y necedad los aniquilarán!
33Pero el que me obedezca vivirá tranquilo,
sosegado y sin temor del mal».
Ang Kahalagahan ng Kawikaan
1Ito ang mga kawikaan ni Solomon na anak ni David, hari ng Israel.
2Sa pamamagitan ng mga kawikaang ito, magkakaroon ka ng karunungan, maitutuwid mo ang iyong ugali at mauunawaan mo ang mga aral na magbibigay sa iyo ng karunungan. 3Sa pamamagitan din nitoʼy magiging disiplinado ka, dahil itinuturo nito ang matuwid na paraan ng pamumuhay, mabuting pag-uugali, paggawa ng tama, at pagiging makatarungan. 4Makapagbibigay ito ng karunungan sa mga walang kaalaman at sa kabataaʼy magtuturo ng tamang pagpapasya. 5Sa pakikinig nito, ang marunong ay lalong magiging marunong at ang may pinag-aralan ay magiging dalubhasa, 6upang maunawaan nila ang kahulugan ng mga kawikaan, mga talinghaga, at mga bugtong ng marurunong.
7Ang pagkatakot sa Panginoon na may paggalang ang simula ng karunungan. Ngunit sa hangal,1:7 hangal: Ang salitang ito ay palaging makikita sa aklat ng Kawikaan; ang ibig sabihin nito ay isang taong hindi pinapahalagahan ang Dios at ang kanyang mga utos. walang halaga ang karunungan at ayaw niyang maturuan upang maituwid ang kanyang pag-uugali.
Payo sa Pag-iwas sa Masamang Tao
8Anak, dinggin mo ang turo at pagtutuwid sa iyong pag-uugali ng iyong mga magulang, 9dahil itoʼy makapagbibigay sa iyo ng karangalan katulad ng koronang gawa sa bulaklak at makapagpapaganda katulad ng kwintas.
10Anak, huwag kang padadala sa panghihikayat ng mga taong makasalanan. 11Huwag kang sasama kapag sinabi nilang, “Halika, sumama ka sa amin! Mag-abang tayo ng sinumang papatayin kahit walang dahilan. 12Kahit nasa kasibulan pa ng kanilang buhay, patayin natin sila para matulad sila sa mga taong pumunta sa lugar ng mga patay. 13Makakakuha tayo sa kanila ng mga mamahaling ari-arian, at pupunuin natin ang ating mga bahay ng ating mga nasamsam. 14Sige na, sumama ka na sa amin, at paghahatian natin ang ating mga nasamsam.”
15Anak, huwag kang sumama sa kanila; iwasan mo sila. 16Sapagkat mabilis sila sa paggawa ng masama at sa pagpatay ng tao. 17Walang kabuluhan ang paglalagay ng bitag kung ang ibong iyong huhulihin ay nakatingin. 18Alam ng ibon na mahuhuli siya, pero ang taong masasama, hindi nila alam na sila rin ang magiging biktima ng ginagawa nila.
19Ganyan ang mangyayari sa mga taong ang ari-arian ay nakuha sa masamang paraan. Mamamatay sila sa ganoon ding paraan.
Kapag Itinakwil ang Karunungan
20-21Ang karunungan ay katulad ng isang mangangaral na nagsasalita sa mga lansangan, plasa, pamilihan, at mga pintuang bayan. Sinasabi niya,
22“Kayong mga walang alam,
hanggang kailan kayo mananatiling ganyan?
Kayong mga nanunuya, hanggang kailan kayo matutuwa sa inyong panunuya?
Kayong mga hangal, hanggang kailan ninyo tatanggihan ang karunungan?
23Pakinggan ninyo ang pagsaway ko sa inyo.
Sasabihin ko sa inyo kung ano ang iniisip ko.
Ipapaalam ko sa inyo ang aking sasabihin laban sa inyo,
24sapagkat hindi ninyo pinansin ang panawagan ko na lumapit kayo sa akin,
25at binalewala ninyo ang lahat ng payo ko at pagsaway.
26-27Pagtatawanan ko kayo kapag napahamak kayo;
kukutyain ko kayo kapag dumating sa inyo ang paghihirap at mga pangyayaring nakakatakot gaya ng ipu-ipo at bagyo.
28Tatawag kayo sa akin, ngunit hindi ko kayo sasagutin.
Hahanapin ninyo ako ngunit hindi ninyo ako makikita.
29Dahil ayaw ninyo na tinuturuan kayo at wala kayong takot sa Panginoon.
30Tinanggihan ninyo ang mga payo ko at minasama ang aking pagsaway sa inyo.
31Kaya aanihin ninyo ang bunga ng inyong mga ginagawa at pinaplanong masama.
32Sapagkat ang katigasan ng ulo ng mga taong walang karunungan ang papatay sa kanila,
at ang pagsasawalang-bahala ng mga hangal ang magpapahamak sa kanila.
33Ngunit ang taong nakikinig sa akin ay mabubuhay ng matiwasay,
ligtas siya sa panganib at walang katatakutan.”
