牆上寫字
1伯沙撒王盛宴款待一千大臣，與他們一同飲酒。 2王暢飲的時候，命人將先王尼布甲尼撒從耶路撒冷聖殿中擄來的金銀器皿拿來，供他與大臣、王后和妃嬪用來飲酒。 3於是，他們把從耶路撒冷上帝殿中擄來的金器拿來，王與大臣、王后和妃嬪便用這些器皿飲酒。 4他們一邊飲酒，一邊頌讚金、銀、銅、鐵、木、石所造的神明。
5突然，有人手的指頭出現，在燈臺對面王宮的粉牆上寫字。王看見那隻手在寫字， 6臉色驟變，驚恐萬分，兩腿發軟，雙膝顫抖。 7他大聲傳令，召來巫師、占星家和占卜者，對這些巴比倫的智者說：「誰能讀牆上的字，把意思告訴我，他必身穿紫袍，頸戴金鏈，在國中位居第三。」 8王所有的智者進來後，竟無人能讀懂或把意思告訴王。 9伯沙撒王愈發恐懼，臉色蒼白，他的大臣都不知所措。
10太后聽到王和大臣的喊聲，便來到宴會廳，對王說：「願王萬歲！不要驚慌失色。 11你國中有一個人，他有聖潔神明的靈。先王在世時，曾發現他有神明一樣的灼見、悟性和智慧。先王尼布甲尼撒立他為術士、巫師、占星家和占卜者的首領。 12他有非凡的心智、知識和悟性，能解夢、釋謎、解惑。他叫但以理，先王給他取名叫伯提沙撒。現在可以把他召來，他必能解釋這些字的意思。」
13於是，但以理被帶到王面前。王問他：「你就是先王從猶大擄來的但以理嗎？ 14我聽說你有神明的靈，有灼見、悟性和非凡的智慧。 15我召智者和巫師來讀這些字，為我解釋字的意思，但他們都不能解釋。 16我聽說你能釋夢、解惑。你若能讀出牆上的字，把意思告訴我，你必身穿紫袍、頸戴金鏈，在我的國中位居第三。」
17但以理回答說：「你的禮物自己留著，你的賞賜可以給別人，不過我會為你讀這些字，解釋意思。 18王啊，至高的上帝曾將國位、權力、尊榮、威嚴賜給你的先王尼布甲尼撒， 19因為他有上帝所賜的大權，各族、各邦、各語種的人都在他面前戰抖，充滿恐懼。他操生殺大權，可隨意擢升、罷黜。 20但他變得心高氣傲、剛愎自用、狂妄自大，因而被革除王位、剝去尊榮。 21他從人群中被趕走，他的心變成獸心，他與野驢同住，像牛一樣吃草，被天上的露水浸濕，直到他知道至高的上帝主宰世上萬國，祂要把國賜給誰就賜給誰。
22「伯沙撒啊，你是他的後裔，你雖然知道這一切事，仍不謙卑， 23竟在天上的主面前自大，命人拿來祂殿裡的器皿，供你和大臣、王后、妃嬪用來飲酒，並頌讚不能看、不能聽、一無所知、用金、銀、銅、鐵、木、石所造的神明，卻不尊崇賜你生命氣息、掌管你一舉一動的上帝。
24「因此，上帝使指頭出現，寫下這些字， 25就是『彌尼，彌尼，提客勒，烏法珥新』。 26這些字的意思是這樣，彌尼——指上帝已經數算你國度的年日，使之到此為止； 27提客勒——指你已經被放在秤上稱了，發現分量不夠； 28烏法珥新5·28 「烏法珥新」亞蘭文是「毗勒斯」，即「烏法珥新」的單數格式。——指你的國要分裂，歸給瑪代人和波斯人。」
29於是，伯沙撒下令給但以理穿上紫袍，戴上金項鏈，又宣告他在國中位居第三。 30當夜，迦勒底王伯沙撒被殺。 31瑪代人大流士六十二歲時奪取了王權。
Maandĩko Rũthingo-inĩ
1Atĩrĩrĩ, Mũthamaki Belishazaru nĩarugithĩirie andũ ake ngiri ĩmwe arĩa maarĩ igweta iruga inene, nake akĩnyuuanĩra ndibei nao. 25:2 Jer 52:19; Dan 1:2Rĩrĩa Belishazaru aanyuuaga ndibei yake, agĩathana ikombe cia thahabu na cia betha, iria ithe Nebukadinezaru aatahĩte akaruta hekarũ-inĩ Jerusalemu, irehwo nĩgeetha mũthamaki, na andũ ake arĩa maarĩ igweta, na atumia ake na thuriya ciake manyue nacio. 3Nĩ ũndũ ũcio makĩrehe ikombe icio cia thahabu iria ciatahĩtwo ikarutwo hekarũ-inĩ ya Ngai kũu Jerusalemu. Nake mũthamaki, na andũ ake acio maarĩ igweta, na atumia ake, na thuriya ciake makĩnyua nacio. 45:4 Atiir 16:24; Kũg 9:20Nao maanyuuaga ndibei, makĩgoocaga ngai cia thahabu, na cia betha, na cia gĩcango, na cia kĩgera, na cia mĩtĩ, na cia mahiga.
5Na rĩrĩ, o rĩmwe hakĩoneka ciara cia guoko kwa mũndũ ikĩandĩka rũthingo-inĩ rwa nyũmba ĩyo ya ũthamaki hakuhĩ na mũtĩ ũrĩa wa kũigĩrĩra tawa. Nake mũthamaki akĩona guoko kũu gũkĩandĩka. 65:6 Ayub 4:15; Isa 7:2; Ezek 7:17Nake mũthamaki agĩthita gĩthiithi na akĩmaka mũno, nginya maru make makĩgũthana, na akĩremwo nĩkũrũgama na magũrũ make.
75:7 Kĩam 41:8; Isa 19:3; Jer 50:35; Dan 4:6-7Mũthamaki akĩanĩrĩra na mũgambo mũnene, akiuga aragũri, na arori a njata, na arathi a mohoro mareehwo nake akĩĩra andũ acio oogĩ a Babuloni atĩrĩ, “Ũrĩa wothe ũngĩthoma maandĩko maya na anjĩĩre ũrĩa moigĩte, nĩekũhumbwo nguo cia rangi wa ndathi, na ekĩrwo kĩrengeeri gĩa thahabu ngingo, na nĩegũtuuo mwathani wa gatatũ ũthamaki-inĩ ũyũ.”
85:8 Thaam 8:18Nao andũ a mũthamaki arĩa oogĩ othe magĩtoonya kuo, no matiahotire gũthoma maandĩko macio kana kwĩra mũthamaki ũrĩa moigĩte. 95:9 Thab 48:5; Isa 21:4Nĩ ũndũ ũcio Mũthamaki Belishazaru agĩkĩrĩrĩria kũmaka, na gĩthiithi gĩake gĩgĩthita makĩria. Andũ ake acio maarĩ igweta makĩrigwo nĩ ũrĩa mangĩĩka.
105:10 Neh 2:3; Dan 3:9Mũtumia wa mũthamaki rĩrĩa aiguire inegene rĩa mũthamaki na andũ acio ake maarĩ igweta agĩtoonya nyũmba ĩyo yarĩ na iruga. Akĩĩra mũthamaki atĩrĩ, “Wee mũthamaki, ũrotũũra nginya tene! Tiga kũmaka o na kana ũtukie gĩthiithi nĩ ũndũ wa ũhoro ũyũ! 115:11 Kĩam 41:38; Dan 2:47-48Ũthamaki-inĩ waku nĩ kũrĩ mũndũ ũkoragwo na roho wa ngai iria theru thĩinĩ wake. Matukũ-inĩ ma thoguo-rĩ, nĩonekire arĩ na meciiria marĩ na ũtaũku na ũmenyi o ta wa ngai icio. Thoguo, Mũthamaki Nebukadinezaru, (ndĩrakwĩra ũhoro wa thoguo mũthamaki,) nĩamũtuire mũnene wa aragũri, na arori a njata, na arathi a mohoro. 125:12 Dan 6:3; Ezek 28:3Mũndũ ũcio Danieli, na nĩwe mũthamaki eetire Beliteshazaru, nĩonekire arĩ na meciiria makuũku, na ũmenyo, na ũtaũku, o na ningĩ ũhoti wa gũtaũra irooto, na gũtaarĩria ndaĩ, na gũtuithania maũndũ marĩa maritũ. Tũmana Danieli etwo na nĩegũkwĩra ũrĩa maandĩko macio moigĩte.”
135:13 Dan 6:13Nĩ ũndũ ũcio Danieli akĩrehwo mbere ya mũthamaki, nake mũthamaki akĩmũũria atĩrĩ, “Wee nĩwe Danieli, ũmwe wa andũ arĩa baba, ũrĩa warĩ mũthamaki aarehire gũkũ matahĩtwo kuuma Juda? 14Nĩnjiguĩte atĩ ũrĩ na roho wa ngai iria theru thĩinĩ waku na atĩ ũrĩ na ũtaũku, na ũhoti wa gwĩciiria na ũũgĩ wa mwanya. 15Andũ arĩa oogĩ na aragũri nĩmekũrehetwo harĩ niĩ mathome maandĩko maya manjĩĩre ũrĩa moigĩte, no matinahota kũmataarĩria. 165:16 Kĩam 41:15; Esit 5:3Rĩu nĩnjiguĩte atĩ wee no ũhote gũtaũra na kũhĩngĩcanũra maũndũ marĩa maritũ. Ũngĩhota gũthoma maandĩko maya na ũnjĩĩre ũrĩa moigĩte-rĩ, nĩũkũhumbwo nguo ya rangi wa ndathi, na wĩkĩrwo kĩrengeeri gĩa thahabu ngingo, na ũtuuo mwathani wa gatatũ ũthamaki-inĩ ũyũ.”
175:17 2Ath 5:16Nake Danieli agĩcookeria mũthamaki atĩrĩ, “Iheo icio ciaku ikara nacio arĩ we, namo marĩhi maku ũmahe mũndũ ũngĩ. No o na gũkĩrĩ ũguo-rĩ, nĩngũthomera mũthamaki maandĩko macio, na ndĩmwĩre ũrĩa moigĩte.
185:18 Jer 27:7; Dan 2:37-38“Atĩrĩrĩ, wee mũthamaki, Ngai-Ũrĩa-ũrĩ-Igũrũ-Mũno nĩaheire thoguo Nebukadinezaru wathani, na ũnene, na riiri, na ũkaru. 195:19 Dan 2:12-13Nĩ ũndũ wa kũmũtũgĩria ũguo-rĩ, andũ othe, na ndũrĩrĩ ciothe, na andũ a mĩario yothe nĩmainainaga marĩ mbere yake na makamwĩtigĩra. Andũ arĩa mũthamaki angĩendire mooragwo nĩamooragithagia; arĩa angĩendire kũhonokia mĩoyo yao, nĩamahonokagia; arĩa angĩendire gũtũũgĩria, nĩamatũgagĩria; nao arĩa angĩendire kũnyiihia, nĩamanyiihagia. 205:20 Dan 4:30; Jer 13:18; Ayub 40:12No rĩrĩa ngoro yake yanyiitirwo nĩ mwĩgaatho na akĩũmio ngoro nĩ mwĩtĩĩo, nĩarutirwo gĩtĩ-inĩ gĩake kĩa ũnene na akĩaũrwo riiri wake. 215:21 Dan 4:16-17, 35Akĩingatwo akĩeherio kuuma kũrĩ andũ, na akĩgarũrwo akĩgĩa na meciiria ta ma nyamũ, agĩtũũrania na njagĩ cia werũ-inĩ, na akĩrĩa nyeki ta ngʼombe; naguo mwĩrĩ wake waihũgagio nĩ ime riumĩte igũrũ, nginya rĩrĩa aamenyire atĩ Ngai-Ũrĩa-ũrĩ-Igũrũ-Mũno nĩwe wathaga mothamaki ma andũ, na nĩwe ũmaheanaga kũrĩ o ũrĩa angĩenda kũhe.
22“No wee nawe Belishazaru, mũrũ-we-rĩ, ndũigana kwĩnyiihia, o na gũkorwo nĩwooĩ maũndũ macio mothe. 235:23 Thab 115:4-8; Atũm 17:28Handũ ha ũguo-rĩ, wee nĩwĩnenehetie makĩria, ũgakararia Mwathani-wa-Igũrũ. Wetirie ikombe iria ciarutĩtwo hekarũ-inĩ yake, ũkĩreherwo, nawe na andũ aku arĩa marĩ igweta, na atumia aku na thuriya ciaku, mũkĩnyua ndibei nacio. Na inyuĩ mũkĩgooca ngai cia betha na cia thahabu, na cia gĩcango, na cia kĩgera, na cia mĩtĩ, o na cia mahiga, iria itoonaga, kana ikaigua, kana igakũũrana ũndũ. No rĩrĩ, wee ndũigana gũtĩĩa Ngai ũrĩa ũgwete muoyo waku guoko-inĩ gwake, na akamenya mĩthiĩre yaku yothe. 24Nĩ ũndũ ũcio agĩtũma guoko kũu gũũke kwandĩke maandĩko macio.
25“Maandĩko macio mandĩkĩtwo maroiga ũũ:
MENE, MENE, TEKEL, UPHARSIN
265:26 Jer 27:7; Isa 13:6“Naguo ũtaũri wa ciugo ici nĩguo ũyũ:
MENE nĩ ta kuuga: Ngai nĩatarĩte matukũ ma ũthamaki waku, na akaũkinyia mũthia.
275:27 Thab 62:9TEKEL nĩ ta kuuga: Wee nĩũthimĩtwo na ratiri, ũkoneka nĩũtigairie.
285:28 Jer 27:7; Dan 6:28PERES nĩ ta kuuga: Ũthamaki waku nĩ mũgayanie, ũkaheanwo kũrĩ Amedi na Aperisia.”
29Hĩndĩ ĩyo Belishazaru agĩatha andũ ake, nao makĩhumba Danieli nguo ya rangi wa ndathi, na agĩĩkĩrwo kĩrengeeri gĩa thahabu ngingo, naguo ũhoro wake ũkĩmenyithanio atĩ nĩwe mwathani wa gatatũ ũthamaki-inĩ ũcio.
30Ũtukũ o ro ũcio, Belishazaru mũthamaki wa Babuloni akĩũragwo, 315:31 Jer 50:41; Dan 9:1nake Dario ũrĩa Mũmedia akĩoya ũthamaki ũcio, arĩ na ũkũrũ ta wa mĩaka mĩrongo ĩtandatũ na ĩĩrĩ.
