司提凡的申辩
1大祭司问：“这是真的吗？” 2司提凡说：“各位父老兄弟，请听我说！我们的祖先亚伯拉罕还未迁到哈兰之前，住在美索不达米亚，荣耀的上帝向他显现，说， 3‘你要离开家乡和亲族，到我要指示你的地方去。’ 4亚伯拉罕就离开迦勒底人的地方，在哈兰住了下来。他父亲过世以后，上帝又领他到你们现在居住的这个地方。 5当时在这片土地上，上帝没有给他任何产业，他甚至连立足之地也没有。但上帝应许要把这片土地赐给他和他的后裔作产业，尽管那时候亚伯拉罕还没有儿子。 6上帝又说，‘你的子孙必流落异乡，受奴役、被虐待四百年。 7但我必惩罚奴役他们的国家，之后你的子孙要离开那里，在这片土地上事奉我。’ 8上帝又赐下割礼作为祂与亚伯拉罕立约的凭据。亚伯拉罕在以撒出生后的第八天为他行割礼。照样，以撒为他的儿子雅各行了割礼，雅各也为他的儿子——以色列十二位先祖行了割礼。7:8 第八节后半部分或译“以撒生雅各，雅各生以色列十二位先祖。”
9“先祖们嫉妒自己的弟弟约瑟，把他卖到了埃及。但上帝一直与他同在， 10救他脱离一切危难，又赐他过人的智慧，使他在埃及法老面前得到恩宠，官拜宰相治理全国，并管理王室。 11后来，埃及和迦南全境遭遇饥荒，灾情严重，我们的先祖们断了粮。 12雅各听说埃及有粮，就派先祖们去那里买粮，那是我们的先祖初次去埃及。 13他们第二次去的时候，约瑟才和弟兄们相认，并且领他们拜见埃及王。 14后来，约瑟派人去把父亲雅各和全族七十五人都接到埃及。 15从此以后，雅各和其他先祖们便定居埃及，直到去世。 16后来他们的遗体被带回示剑，安葬在亚伯拉罕买自哈抹子孙的墓地里。
17“上帝对亚伯拉罕所应许的日子快到的时侯，以色列人在埃及的人口已大大增加。 18后来埃及有一位不认识约瑟的新王登基。 19他用毒计苦害我们的同胞，虐待我们的祖先，强令他们把婴孩抛弃，不让婴孩存活。 20那时，摩西出生了，他长得俊美非凡。他的父母在家里偷偷地抚养了他三个月， 21最后不得已才丢弃他。法老的女儿救了他，收为养子。
22“摩西学会了埃及人一切的学问，成为一个说话办事很有能力的人。 23他四十岁那年决定去探望自己的同胞以色列人。 24他到了他们那里，看见一个埃及人正在欺负以色列人，就打抱不平，杀了那个埃及人。 25摩西以为同胞们会明白上帝要借着他的手拯救他们，可是他们并不明白。 26第二天，他看见两个以色列人在打架，就上前劝解说，‘大家都是同胞，为什么互相殴打呢？’ 27不料那个欺负人的推开摩西说，‘谁立你做我们的首领和审判官？ 28难道你要杀我，像昨天杀那个埃及人一样吗？’ 29摩西听了这话，就逃到米甸寄居，在那里成家，生了两个儿子。
30“过了四十年，在西奈山的旷野，上帝的天使在荆棘火焰中向摩西显现。 31摩西见状很惊奇，正要上前看个究竟，就听见主说， 32‘我是你祖先的上帝，是亚伯拉罕、以撒、雅各的上帝。’摩西战战兢兢，不敢观看。 33主又说，‘脱下你脚上的鞋子，因为你所站的地方是圣地。 34我已清楚看见我子民在埃及所受的苦难，也听见了他们的哀叹，我下来要救他们。你来，我要派你回埃及。’
35“百姓曾拒绝这位摩西，说，‘谁立你做我们的首领和审判官？’上帝却借着在荆棘中显现的天使亲自差遣他，立他为首领和拯救者。 36摩西带领以色列人出埃及，过红海，越旷野，四十年间行了许多神迹奇事。 37就是这位摩西曾对以色列人说，‘上帝要在你们中间兴起一位像我一样的先知。’ 38这位摩西曾在旷野与以色列的会众——我们的祖先在一起，又在西奈山上与向他传信息的天使在一起，并且领受了生命之道传给我们。
39“可是我们的祖先不听从他，甚至弃绝他，心里对埃及恋恋不舍。 40他们请求亚伦说，‘为我们造一些神像来带领我们吧！领我们离开埃及的那个摩西不知怎样了。’ 41于是，他们造了一个牛犊像，向它献祭，并为自己所做的事沾沾自喜。 42因此，上帝转脸不顾他们，任由他们祭拜日月星辰，正如先知书的记载，
“‘以色列家啊，
在旷野的四十年间，
你们向我献过祭物和供品吗？
43你们抬着为自己所造的神像，
就是摩洛的帐篷和理番神明的星，
祭拜它们，
所以我要把你们赶到比巴比伦还远的地方去。’
44“我们的祖先在旷野的时候，一直带着安放约柜的圣幕，这圣幕是上帝吩咐摩西照他所看见的样式造的。 45后来我们的祖先承受了圣幕。上帝从我们祖先面前赶走外族人，使他们得到了应许之地。他们同约书亚把圣幕带到那里，一直到大卫的时代。 46大卫蒙上帝悦纳，祈求为雅各的上帝建造一座圣殿。 47结果是他的儿子所罗门为上帝建成了圣殿。
48“其实至高的上帝并不住人造的殿，祂曾借着先知说， 49‘天是我的宝座，地是我的脚凳，你们要为我造怎样的殿宇？哪里可作我的安歇之处？ 50这一切不都是我亲手创造的吗？’
51“你们这些顽固不化、耳不听心不悔的人7:51 “耳不听心不悔的人”希腊文是“心与耳未受割礼的人”。，经常抗拒圣灵，所作所为和你们的祖先如出一辙！ 52哪一位先知没有被你们祖先迫害？那些预言义者——弥赛亚要来的人也被你们的祖先杀害。如今你们竟出卖了那位公义者，杀害了祂！ 53你们接受了上帝借天使所传的律法，竟不遵守！”
司提凡殉道
54众人听了这番话，怒火中烧，咬牙切齿。 55司提凡却被圣灵充满，定睛望天，看见上帝的荣耀和站在上帝右边的耶稣。 56司提凡说：“看啊！我看见天开了，人子站在上帝的右边。”
57众人大喊大叫，捂着耳朵，蜂拥而上， 58把司提凡拉到城外，用石头打他。指控他的人把他们的衣服交给一个名叫扫罗的青年看管。 59在乱石击打之下，司提凡呼求说：“主耶稣啊，接收我的灵魂吧！”然后跪下高声说： 60“主啊，不要追究他们的罪！”说完后，就断气了。
Ang Pakigpulong ni Esteban
1Ug nangutana ang pangulong pari kang Esteban, “Unsa, tinuod ba ang gisulti niining mga tawhana?” 2Miingon si Esteban, “Mga kaigsoonan ug mga ginikanan, paminawa ninyo ako. Niadtong unang panahon ang Dios nga makagagahom nagpakita sa atong amahan nga si Abraham sa dihang didto pa siya sa Mesopotamia sa wala pa siya mobalhin pagpuyo didto sa Haran. 3Miingon ang Dios kang Abraham, ‘Biyai ang imong nasod ug ang imong mga kaparyentehan ug adto sa dapit nga akong itudlo kanimo.’7:3 Tan-awa usab ang Gen. 12:1. 4Busa mibiya si Abraham sa nasod sa Kaldea ug mipuyo didto sa Haran. Sa pagkamatay sa iyang amahan gipaanhi siya sa Dios dinhi niining dapita nga ato karong gipuy-an. 5Niadtong higayona wala pa hatagi sa Dios si Abraham bisag gamay na lang nga yuta. Apan nagsaad ang Dios nga kining maong dapit ihatag niya kaniya ug sa iyang mga kaliwat. Wala pay anak si Abraham sa dihang gisaad kadto sa Dios kaniya. 6Miingon ang Dios kaniya, ‘Ang imong mga kaliwat sa kaulahian mopuyo sa laing nasod, ug didto himuon silang mga ulipon ug daog-daogon sila sulod sa upat ka gatos ka tuig. 7Apan silotan ko ang nasod nga moulipon kanila. Pagkahuman, biyaan nila kadto nga nasod ug mobalik dinhi niini nga dapit ug dinhi sila mosimba kanako.’7:7 Tan-awa usab ang Gen. 15:13-14. 8Ug ingon nga ilhanan sa iyang saad gisultihan sa Dios si Abraham nga kinahanglang tulion ang tanang mga lalaki. Busa sa pagkatawo sa iyang anak nga si Isaac, gituli niya kini samtang walo pa lamang ka adlaw. Mao usab kini ang gihimo ni Isaac kang Jacob nga iyang anak. Ug si Jacob mihimo usab niini sa iyang 12 ka mga anak nga maoy mga kagikan natong mga Judio.
9“Si Jose nga usa sa 12 ka mga anak ni Jacob gikasinahan sa iyang mga igsoon, busa gibaligya nila siya. Ug gidala siya didto sa Ehipto ug didto nahimong ulipon. Apan tungod kay ang Dios nagauban kang Jose, 10gitabangan niya siya sa tanang mga pag-antos nga iyang giagian. Gihatagan usab siya sa Dios ug kaalam, busa nagustohan siya sa Faraon, ang hari sa Ehipto. Ang hari naghimo kaniyang pangulo sa tibuok Ehipto ug sinaligan sa tanan niyang kabtangan. 11Sa kaulahian miabot ang dakong kagutom sa tibuok Ehipto ug sa Canaan. Nagaantos gayod ang mga tawo, ug ang atong mga katigulangan wala gayoy makuhaan sa ilang pagkaon. 12Busa sa pagkadungog ni Jacob nga may pagkaon didto sa Ehipto, gipaadto niya didto ang iyang mga anak, nga mao ang atong mga katigulangan. Mao kadto ang una nilang pag-adto sa Ehipto. 13Sa ikaduha na nilang pag-adto didto, nagpaila kanila si Jose nga siya ilang igsoon, ug gisulti usab niya sa Faraon ang mahitungod sa iyang pamilya. 14Unya nagtugon si Jose nga paadtoon didto sa Ehipto ang iyang amahan nga si Jacob uban sa tibuok niyang pamilya. (Mga 75 silang tanan.) 15Busa si Jacob ug ang atong mga katigulangan miadto sa Ehipto, ug didto na sila mipuyo hangtod nga nangamatay sila. 16Ang ilang mga patayng lawas gidala sa Shekem ug didto gilubong sa lubnganan nga gipalit ni Abraham niadtong unang panahon gikan sa mga anak ni Hamor.
17“Sa dihang hapit na matuman ang gisaad sa Dios kang Abraham, midaghan pa pag-ayo ang atong mga katigulangan didto sa Ehipto. 18Unya miabot ang adlaw nga bag-o na ang hari sa Ehipto. Wala kini makaila kang Jose. 19Gilimbongan niining maong hari ang atong mga katigulangan ug gidaog-daog. Gipugos niya sila nga ilabay nila ang ilang mga anak nga masuso aron mangamatay. 20Mao kadtong higayona nga natawo usab si Moises, usa ka bata nga nahimut-an sa Dios. Giatiman siya sa iyang mga ginikanan sa ilang balay sulod sa tulo ka bulan. 21Sa dihang gibilin na siya sa gawas sa balay, gikuha siya sa anak nga babaye sa Faraon ug giatiman siya ingon nga iyang kaugalingong anak. 22Gitudloan si Moises sa tanang kaalam sa Ehipto, ug nabantog siya tungod sa iyang mga pulong ug sa iyang binuhatan.
23“Sa dihang 40 na ka tuig si Moises nahunahunaan niya nga mobisita sa iyang mga kaigsoonang mga Israelinhon. 24Didto nakita niya ang usa kanila nga gidaog-daog sa Ehiptohanon. Gilabanan niya ang iyang igsoong Israelinhon ug agig panimalos gipatay niya ang Ehiptohanon. 25Sa gibuhat niya naghunahuna si Moises nga masabtan sa mga Israelinhon nga siya mao ang gamiton sa Dios sa pagluwas kanila. Apan wala sila makasabot. 26Sa sunod nga adlaw mibalik si Moises ug nakita niya ang duha ka Israelinhon nga nagaaway. Gusto niyang husayon ang duha, busa miingon siya kanila, ‘Pareho kamong mga Israelinhon. Nganong nagaaway man kamo?’ 27Apan giwakli siya sa nanaogdaog ug giingnan, ‘Kinsay naghimo kanimo nga pangulo ug maghuhukom kanamo? 28Unsa, patyon mo ba usab ako sama sa imong pagpatay sa Ehiptohanon kagahapon?’7:28 Tan-awa usab ang Exo. 2:14. 29Sa pagkadungog niini ni Moises mipalayo siya gikan sa Ehipto ug miadto sa Midian. Didto siya mipuyo ug naminyo ug didto usab nangatawo ang iyang duha ka anak nga lalaki.
30“Paglabay sa 40 ka tuig may usa ka anghel nga nagpakita kang Moises samtang didto siya sa kamingawan nga duol sa Bukid sa Sinai. Nakita ni Moises ang anghel diha sa nagdilaab nga sampinit. 31Natingala gayod si Moises sa iyang nakita, busa miduol siya sa sampinit aron susihon kon unsa kadto. Samtang nagpaduol siya nadunggan niya ang tingog sa Ginoo nga nakigsulti kaniya, 32‘Ako ang Dios sa imong mga katigulangan nga si Abraham, si Isaac, ug si Jacob.’7:32 Tan-awa usab ang Exo. 3:6. Pagkadungog niini ni Moises mikurog siya sa tumang kahadlok ug wala siya mangahas nga motan-aw. 33Ug miingon ang Dios kaniya, ‘Huboa ang imong sandalyas tungod kay balaan ang dapit nga imong gitindogan. 34Nakita ko gayod ang mga kalisod nga giantos sa akong piniling katawhan didto sa Ehipto, ug nadunggan ko usab ang ilang mga pag-agulo. Busa nanaog ako aron sa pagluwas kanila. Karon pangandam tungod kay ikaw ang akong ipadala didto sa Ehipto.’7:34 Tan-awa usab ang Exo. 3:5, 7-8, 10.
35“Mao kini ang Moises nga gisalikway kaniadto sa iyang mga kaigsoonang Israelinhon nga nagaingon, ‘Kinsa ang naghimo kanimo nga pangulo ug maghuhukom kanamo?’ Mao usab kini ang Moises nga gipadala sa Dios nga nahimong pangulo ug miluwas sa mga Israelinhon pinaagi sa tabang sa anghel nga iyang nakita didto sa nagdilaab nga sampinit. 36Si Moises mao ang nangulo sa mga Israelinhon pagawas gikan sa Ehipto. Naghimo siya ug mga milagro ug mga kahibulongang butang didto sa Ehipto, didto sa Pulang Dagat, ug didto sa kamingawan diin milatas sila sulod sa 40 ka tuig. 37Mao usab kini ang Moises nga miingon sa mga Israelinhon, ‘Ingon nga gipadala ako sa Dios kaninyo, magpadala pa gayod ang Dios diha kaninyo ug usa ka propeta nga sama kanako nga diha usab kaninyo magagikan.’7:37 Tan-awa usab ang Deu. 18:15. 38Samtang didto ang atong mga katigulangan sa kamingawan, si Moises usab ang tigpataliwala tali sa mga tawo ug sa anghel nga nakigsulti kaniya didto sa Bukid sa Sinai; ug didto siya midawat sa pulong sa Dios nga nagahatag sa kinabuhi aron ihatag usab kanato.”
39“Apan sa dihang wala pa makabalik si Moises gikan sa bukid, ang atong mga katigulangan wala motuman sa gipahimo ni Moises kanila. Gisalikway nila si Moises ingon nga ilang pangulo, ug nangandoy silang mobalik sa Ehipto. 40Miingon sila kang Aaron, ‘Himoi kami ug mga dios nga maoy mag-una kanamo, tungod kay wala na kami mahibalo kon unsa nay nahitabo niadtong Moises nga nangulo kanamo pagawas sa Ehipto.’7:40 Tan-awa usab ang Exo. 32:1. 41Ug naghimo dayon sila ug dios-dios sa dagway sa nating baka ug gihalaran nila kini. Nagsaulog sila aron pasidunggan ang ilang hinimo. 42Sa ilang gihimo, gitalikdan sila sa Dios. Gipasagdan na lang niya sila nga mosimba sa mga bitoon sa langit. Mao kini ang gisulat sa mga propeta:
‘Kamong mga Israelinhon, sulod sa 40 ka tuig nga kamo atua didto sa kamingawan, nagpatay kamo ug mga hayop ug inyong gihalad.
Apan dili ako ang inyong gihalaran.
43Gidala-dala ninyo ang tolda sa inyong dios-dios nga si Moloc,
ug ang larawan sa bitoon nga inyong dios-dios nga si Refan.
Gihimo ninyo kini nga mga dios-dios aron simbahon.
Busa pasagdan ko nga bihagon kamo ngadto sa unahan pa sa Babilonia.’ ”7:43 Tan-awa usab ang Amos 5:25-27.
44Miingon pa gayod si Esteban didto sa Korte sa mga Judio: “Samtang didto pa ang atong mga katigulangan sa kamingawan, anaa kanila ang tolda nga diin anaa ang presensya sa Dios. Kadtong maong tolda gihimo sumala sa sugo sa Dios, sumala sa plano nga iyang gipakita ngadto kang Moises. 45Sa dihang nangamatay na ang atong mga katigulangan, ang ilang mga anak mao na usab ang nagdala sa tolda. Ang ilang pangulo mao si Josue. Naangkon nila ang mga yuta nga gisaad sa Dios human gipa-pahawa sa Dios ang mga tawo nga nagpuyo niadtong mga dapita. Ug didto nagpabilin ang tolda nga gidala-dala sa mga Israelinhon hangtod sa panahon nga si David ang nahimong hari. 46Gipangayo ni David sa Dios nga tugotan siya nga magpatukod ug balay alang sa Dios aron makasimba didto ang kaliwatan ni Jacob. Apan bisan ug nahimuot ang Dios kang David, wala niya siya tugoti. 47Si Solomon mao ang naghimo sa templo sa Dios.
48“Apan ang Dios nga labaw sa tanan dili mopuyo sa mga balay nga hinimog tawo. Sumala sa gisulti sa propeta, miingon ang Dios:
49‘Ang langit mao ang akong trono, ug ang yuta tumbanan ko sa akong mga tiil. Busa unsa pang matanga sa balay ang inyong himuon alang kanako? Asang dapita ako makapahulay?
50Dili ba ako man ang naghimo sa tanang mga butang?’ ”7:50 Tan-awa usab ang Isa. 66:1-2.
51Ug miingon si Esteban sa mga tawo didto sa Korte, “Pagkagahi gayod sa inyong mga ulo! Nagapabungol-bungol lamang kamo sa mga mensahe sa Dios tungod kay dili ninyo gusto nga motuman sa iyang mga gi-ingon kaninyo. Kanunay ninyong supakon ang Espiritu Santo. Sama gayod kamo sa inyong mga katigulangan. 52Walay propeta niadtong panahona nga wala nila lutosa. Bisan ang mga nagsulti mahitungod sa pag-abot sa Matarong nga Sulugoon7:52 Ang buot ipasabot, si Jesus. gipatay usab nila. Ug sa pag-abot dinhi ni Jesus, kamo mao ang nagluib ug mipatay kaniya. 53Nadawat ninyo ang kasugoan nga gihatag sa Dios pinaagi sa mga anghel, apan wala ninyo kini tumana.”
Gibato si Esteban
54Pagkadungog niini sa mga miyembro sa Korte, nasuko kaayo sila kang Esteban. Nagkagot gayod ang ilang mga ngipon sa hilabihang kasuko. 55Apan si Esteban nga gigamhan sa Espiritu Santo mihangad sa langit ug nakita niya ang gahom sa Dios nga nagasidlak ug si Jesus nga nagatindog sa tuong dapit sa Dios. 56Pagkakita niya niini miingon siya, “Tan-awa ninyo! Nakita ko nga naabli ang langit ug atua didto si Jesus nga Anak sa Tawo nga nagatindog sa tuong dapit sa Dios!” 57Misinggit ang mga miyembro sa Korte ug gitabonan nila ang ilang mga dalunggan aron dili nila madungog ang gisulti ni Esteban. Ug nagdungan sila sa paghasmag kaniya. 58Gidala nila si Esteban sa gawas sa siyudad ug didto gibato nila. Gihukas sa mga nagsaksi batok kang Esteban ang ilang mga kupo ug gibilin didto sa usa ka batan-on nga ginganlan ug Saulo aron mas sayon ang ilang pagbato kang Esteban. 59Samtang gibato nila si Esteban, nagaampo siya sa Ginoo nga nagaingon, “Ginoong Jesus, dawata ang akong espiritu.” 60Ug miluhod siya ug misinggit sa kusog nga tingog, “Ginoo, ayaw sila paningla niining sala nga ilang gihimo.” Ug sa pagsulti niya niini, namatay siya.
