1Мудрая женщина дом свой устроит,
а глупая своими руками разрушит.
2Идущий прямым путём боится Вечного,
а тот, чьи пути кривы, презирает Его.
3Речи глупца – плеть для его спины14:3 Или: «В устах глупца плеть гордыни».,
а уста мудрецов хранят их.
4Где нет быков, кормушка пуста,
но где сильные быки, там обильная жатва.
5Правдивый свидетель не станет лгать,
а лживый свидетель дышит ложью.
6Глумливый ищет мудрости, но не находит,
а разумному знание даётся легко.
7Держись от глупца подальше;
от него ты мудрости не дождёшься.
8Мудрость разумных – понимать свой путь,
а коварство – это глупость глупцов.
9Глупцы смеются над приношением за грех,
а к праведным – благоволение Вечного.
10Сердце знает свою беду,
и радости его чужой не разделит.
11Дом нечестивых будет разрушен,
а шатёр праведных будет процветать.
12Бывает путь, который кажется человеку прямым,
но в конце его – гибель.
13Даже при смехе может болеть душа,
и радость может окончиться скорбью.
14По заслугам получит отступивший от путей праведности,
а хороший человек – по своим делам.
15Простак верит всему,
но разумный следит за своими шагами.
16Мудрец осторожен и чуждается зла,
а глупец необуздан и беззаботен.
17Гневливый делает глупости,
и лукавого ненавидят.
18Глупость – удел простаков,
а разумных венчает знание.
19Злодеи будут кланяться перед добрыми,
и нечестивые – у ворот праведных.
20Бедных не любят даже их соседи,
а у богатых много друзей.
21Презирающий ближнего грешит,
но благословен, кто добр к нуждающимся.
22Разве умышляющие зло не сбились с пути?
А те, чьи намерения добры, находят14:22 Или: «выказывают». любовь и верность.
23От всякого тяжёлого труда бывает прибыль,
а пустословие приносит только нужду.
24Богатство – венец мудрых,
а глупость – венок глупцов14:24 Или: «глупость глупцов рождает только глупость»..
25Правдивый свидетель спасает жизни,
а лживый свидетель – предатель.
26Страх перед Вечным – неприступная крепость,
прибежище человеку и детям его.
27Страх перед Вечным – источник жизни,
отводящий от сетей смерти.
28Слава царя – во множестве народа,
а без подданных правителю гибель.
29У терпеливого – великий разум,
а гневливый выказывает глупость.
30Спокойное сердце – здоровье телу,
а от зависти кости гниют.
31Кто притесняет бедных, тот презирает Творца их,
а добрый к нуждающимся чтит Его.
32Нечестивых губит их же злодейство,
а праведникам и в смерти прибежище14:32 Или: «а прибежище праведных – их непорочность»..
33Мудрость покоится в сердце разумных,
и даже среди глупцов она известна14:33 Или: «но не известна среди глупцов»..
34Праведность возносит народ,
а грех – позор для него.
35Царю угоден слуга разумный,
но падёт его гнев на того, кто позорит его.
1Ang maalamon nga asawa mopalig-on sa iyang panimalay, apan ang buang-buang nga asawa moguba sa iyang panimalay.
2Ang tawo nga nagakinabuhi nga matarong nagatahod sa Ginoo, apan kadtong wala nagakinabuhi nga matarong nagatamay kaniya.
3Ang mga pulong sa tawong buang-buang magpasakit kaniya, apan ang mga pulong sa tawong maalamon magtipig kaniya.
4Kon wala kay mananap nga igdadaro wala kay maani, apan kon may mananap ka, ug kusgan pa, daghan kag maani.
5Ang masaligan nga saksi nagasulti sa tinuod, apan ang bakakon dili masaligan.
6Ang tawong bugalbugalon dili gayod makaangkon ug kaalam bisan unsaon ug paningkamot, apan ang tawo nga may pagsabot dali rang makakat-on.
7Likayi ang mga buang-buang kay wala kay maayong makat-onan gikan kanila.
8Ang kaalam sa tawong kahibalo motimbang-timbang kon unsay maayo o dili maoy nagahatag kaniyag kahibalo kon unsay angay niyang buhaton, apan ang kabuang sa tawong buang-buang maoy magpahisalaag kaniya.
9Daw sa wala lang sa mga buang-buang kon makasala sila, apan niadtong mga matarong nga nagkinabuhi sa ensakto, gusto nila nga dawaton sila sa Dios.
10Ikaw ray nasayod kon unsa ka kamalipayon o kon unsa ka kamasulob-on.
11Laglagon ang panimalay niadtong mga daotan, apan pauswagon ang panimalay niadtong nagkinabuhi sa ensakto.
12Tingali naghunahuna ka nga nagsubay ka sa ensaktong dalan, apan padulong diay kini sa kalaglagan.
13Matago ang imong kasubo pinaagi sa pagkatawa, apan human sa katawa anaa ra gihapon ang kasubo.
14Anaa gayoy balos sa binuhatan sa tawo, maayo man o daotan.
15Bisag unsa ray tuohan sa tawong walay alamag; apan ang tawong kahibalo motimbang-timbang kon unsay husto o dili nagmatngon sa iyang mga lakang.
16Ang tawong maalamon nagaamping sa iyang kaugalingon ug nagalikay sa kasamok; apan ang buang-buang danghag ug walay pagpugong sa kaugalingon.
17Ang tawong dali rang masuko makabuhat ug kabuang. Ang tawong nagalaraw ug daotan kapungtan sa Dios.14:17 kapungtan sa Dios: o, kapungtan sa uban.
18Makita ang kabuang sa tawong walay alamag, apan makita gayod nga may kaalam ang tawong mahibalo motimbang-timbang kon unsay husto o dili.
19Ang mga daotan moluhod ug magpakilooy sa mga matarong.
20Wala kaayoy makighigala sa mga kabos, bisan gani ang ilang mga isigka-ingon, apan ang mga adunahan daghag higala.
21Makasala ang tawo nga nagatamay sa iyang isigka-tawo nga kabos, apan bulahan ang tawo nga maayo sa mga kabos.
22Makasala ka kon magplano kag daotan sa imong isigka-tawo, apan kon magplano kag maayo, may mga tawo nga maghigugma ug mounong kanimo.
23Ang pagtrabaho ug maayo anaay pulos, apan kon pulos ra estorya mapobre ang tawo.
24Ang balos nga madawat sa mga maalamon mao ang ilang bahandi, apan ang kabuang sa mga buang-buang moanig dugang pang kabuang.
25Ang saksi nga nagasugilon sa tinuod makaluwas sa kinabuhi sa tawo, apan ang magsaksig bakak usa ka maluibon.
26Ang pagtahod sa Ginoo maghatag ug seguridad ug kalig-on ngadto sa tawo ug sa ilang mga anak.
27Ang pagtahod sa Ginoo makaayo ug mopalugway sa imong kinabuhi,14:27 makaayo… kinabuhi: sa literal, tuboran nga nagahatag sa kinabuhi. ug makapalikay kanimo sa kamatayon.
28Ang pagkagamhanan sa hari nagdepende sa kadaghan sa iyang katawhan; kon wala ang iyang katawhan mapukan ang hari.
29Ang tawong mapailubon maalamon gayod, apan ang tawo nga daling masuko nagapakita sa iyang pagkabuang-buang.
30Ang malinawong hunahuna makaayo sa lawas, apan ang kasina sama sa sakit nga mokutkot sa kabukogan.
31Ang nagapaantos sa mga kabos nagatamay sa Dios nga naghimo kanila, apan ang maloloy-on sa mga kabos nagapasidungog sa Dios.
32Laglagon sa Dios ang mga daotan tungod sa ilang daotang mga binuhatan, apan panalipdan niya ang mga matarong tungod sa ilang pagkadiosnon.14:32 tungod sa ilang pagkadiosnon: Mao kini sa Septuagint ug sa Syriac; apan sa Hebreo, bisan sa ilang kamatayon.
33Ang kaalam anaa sa hunahuna sa tawong may pagsabot, apan ang mga buang-buang walay14:33 walay: Wala kini sa Hebreo, apan anaa sa Septuagint ug sa Syriac. nahibaloan bahin sa kaalam. 34Mouswag ang usa ka nasod kon ang mga lumulupyo niini magkinabuhi nga matarong; apan kon magpakasala sila, maulawan ang ilang nasod.
35Makapalipay sa hari ang maalamon nga sulugoon, apan kapungtan niya ang sulugoon nga nagapakaulaw kaniya.
