Ang Uban pang mga Panultihon ni Solomon
1Ania pa gayod ang uban pang mga panultihon ni Solomon nga gikopya sa mga tawo ni Hezekia nga hari sa Juda:
2Ginapasidunggan nato ang Dios tungod sa mga butang nga wala niya ipadayag kanato; apan ginapasidunggan nato ang mga hari tungod sa mga butang nga ilang gipadayag kanato.
3Maingon nga dili masukod kon unsa kataas ang langit ug unsa kalawom ang yuta, dili usab matugkad ang hunahuna sa mga hari.
4Kinahanglan nga kuhaon una ang mga nakasagol sa plata ayha pormahon sa platero. 5Kinahanglan palayason ang daotang mga katawhan25:5 mga katawhan: o, mga opisyal; o, mga magtatambag. sa hari aron motunhay ang pagkamatarong sa iyang gingharian.
6Kon anaa ka sa atubangan sa hari, ayaw isipa imong kaugalingon nga mora ka na ug si kinsa, ug ayaw paglingkod uban sa mga dungganon. 7Kay mas maayo nga ang hari maoy mopalingkod kanimo kaysa iya kang papahawaon ug maulawan ka atubangan sa mga dungganon.
8Ayaw pagdali-dalig sugilon sa korte bahin sa imong nakita, kay unsa na lang kahay imong buhaton kon mapamatud-an sa usa ka saksi nga sayop ka!
9Kon may panagbangi kamo sa imong higala, husaya kini nga kamo-kamo ra ug ayaw ipanugilon ang inyong mga sekreto, 10kay kon masayran na kini sa uban, basin maulawan kamo, ug madaot ang inyong dungog hangtod sa hangtod.
11Ang pagsulti sa hustong mga pulong sa tukmang panahon nahisama kaanindot sa bulawan nga mga mansanas diha sa sudlanan nga pilak.
12Ang pagbadlong sa tawong maalamon mas bililhon pa sa alahas nga bulawan alang sa tawo nga mamati niini.
13Ang kasaligan nga mensahero makapagaan sa gibati sa nagsugo kaniya, sama sa bugnaw nga tubig panahon sa ting-init.
14Ang tawo nga wala nagatuman sa iyang saad sama sa dag-om ug hangin nga walay dalang ulan.
15Ang pagpailob ug ang malumong sinultihan makakumbinse sa mga pangulo ug bisan sa mga gahi ug kasingkasing.
16Ayaw pagpalabig kaon ug dugos kay tingalig mosuka ka. 17Ayaw pagsige ug pamisita sa imong silingan, kay tingalig mapul-an siya ug maglagot na hinuon kanimo.
18Ang tawo nga nagasaksi ug bakak sa iyang isigka-tawo makapasakit nga daw sa espada, bunal, ug pana.
19Ang pagsalig sa tawong dili masaligan sa panahon sa kalisod walay kapuslanan sama sa daot nga ngipon o bali nga tiil.
20Kon awitan mo sa masadya nga awit ang tawong anaa sa labihan nga kalisod, sama rag gihuboan mo siya ug bisti panahon sa tingtugnaw o gibutangan mo ug suka ang iyang samad.
21Kon ang imong kaaway gigutom, pakan-a; kon giuhaw, paimna. 22Kay kon buhaton mo kini maulaw siya sa iyang gihimo kanimo,25:22 maulaw siya sa iyang gihimo kanimo: sa literal, nagtapok ka ug baga sa iyang ulo. ug ang Ginoo magabalos kanimo.
23Maingon nga ang hanging habagat magdalag ulan, ang tabi-tabi magdala usab ug kasuko.
24Mas maayo pang magpuyo sa atop sa balay25:24 atop sa balay: Tan-awa usab ang 21:9. kaysa magpuyo sulod sa balay uban sa asawa nga palaaway.
25Ang maayong balita nga gikan sa layong dapit sama sa mabugnaw nga tubig nga makapatagbaw sa tawong giuhaw.
26Ang tawong matarong nga magpahiuyon sa tawong daotan sama sa lubog nga tuboran o sa hugaw nga atabay.
27Dili maayo ang sobra nga pagkaon ug dugos, mao usab ang pagtinguha nga dayegon ka kanunay sa mga tawo.
28Ang tawo nga dili makapugong sa iyang kaugalingon daling mapukan sama siya sa usa ka siyudad nga walay paril.
Mais provérbios de Salomão
1Estes provérbios, a seguir, foram descobertos e copiados pelos secretários de Ezequias, rei de Judá:
2É um privilégio de Deus agir em segredo;
os governantes têm como privilégio desvendar o segredo.
3Contudo, há coisas impenetráveis como o infinito do universo e as profundezas do planeta;
frequentemente, também, as verdadeiras intenções políticas dos governantes.
4Retirada a escória da prata,
fica-se com prata-de-lei, pronta para o joalheiro.
5Da mesma forma, quando a administração pública é limpa de homens perversos,
o governo torna-se estável e firma-se na justiça.
6Não te engrandeças a ti mesmo na presença de autoridades ou governantes,
nem forces para que te considerem uma alta individualidade.
7Vale mais que sejam eles a convidar-te
para o círculo das pessoas importantes,
do que arriscares-te a ser publicamente envergonhado,
por não te tomarem em consideração.
8Não tenhas muita pressa em levar a tribunal uma questão com alguém;
a conclusão do processo pode não te ser favorável
e sujeitas-te a ficares numa situação extremamente desagradável.
9É preferível tentares resolver o assunto
diretamente com a pessoa com quem estás em conflito.
10Podem outros acusar-te de inconfidência,
de modo que nunca mais recuperarás a tua boa reputação.
11Como maçãs douradas, numa salva de prata,
assim é uma boa palavra dita a seu tempo.
12Como uma condecoração, ou como um anel de ouro,
assim é a crítica sincera, objetiva e justa, para aquele que a sabe aceitar.
13Como a frescura da neve, no auge dos calores do verão,
assim é aquele que cumpre fielmente a sua missão para com quem o mandou.
14Uma pessoa que promete, mas que nunca chega a dar,
é como nuvens que passam sobre a terra seca,
sem nunca trazerem chuva.
15Com muita paciência pode chegar-se a convencer até mesmo um magistrado;
as palavras brandas são capazes de quebrar ossos duros.
16Gostas de mel? Não comas demais,
para que não venhas a enjoá-lo.
17Não visites demais o teu amigo;
a certa altura, ele não poderá mais suportar-te.
18Dizer mentiras sobre alguém,
fere tanto, como bater-lhe com uma vara de ferro ou feri-lo com uma arma.
19Confiar num indivíduo desleal, quando estamos aflitos,
é comer carne com um dente quase a partir-se,
ou correr com um osso do pé deslocado.
20Cantar cantigas alegres,
ou dizer piadas junto de quem está a sofrer,
é o mesmo que obrigar alguém a andar em camisa, num dia de muito frio,
ou esfregar uma ferida com sal.
21Se o teu inimigo tiver fome, dá-lhe de comer;
se tiver sede, dá-lhe de beber.
22Porque assim amontoarás brasas vivas sobre a cabeça dele
e o Senhor te recompensará.
23Assim como o vento do norte traz a chuva,
também uma resposta torta provoca a ira.
24Vale mais viver num canto dum sótão,
do que numa bela casa com uma mulher implicadora e rabugenta.
25Como água bem fresca para quem está sedento e cansado,
assim são as boas notícias que se recebem de longe.
26Um homem justo, mas que se compromete com os ímpios,
é como uma fonte poluída, ou um poço cheio de lama.
27Tal como não é bom comer mel em exagero,
também não está certo uma pessoa passar a vida a pensar nas honras que teria merecido.
28Uma pessoa que não sabe, ou não pode, controlar-se
é como uma cidade aberta, sem muralhas.
