Ang Uban pang mga Panultihon ni Solomon
1Ania pa gayod ang uban pang mga panultihon ni Solomon nga gikopya sa mga tawo ni Hezekia nga hari sa Juda:
2Ginapasidunggan nato ang Dios tungod sa mga butang nga wala niya ipadayag kanato; apan ginapasidunggan nato ang mga hari tungod sa mga butang nga ilang gipadayag kanato.
3Maingon nga dili masukod kon unsa kataas ang langit ug unsa kalawom ang yuta, dili usab matugkad ang hunahuna sa mga hari.
4Kinahanglan nga kuhaon una ang mga nakasagol sa plata ayha pormahon sa platero. 5Kinahanglan palayason ang daotang mga katawhan25:5 mga katawhan: o, mga opisyal; o, mga magtatambag. sa hari aron motunhay ang pagkamatarong sa iyang gingharian.
6Kon anaa ka sa atubangan sa hari, ayaw isipa imong kaugalingon nga mora ka na ug si kinsa, ug ayaw paglingkod uban sa mga dungganon. 7Kay mas maayo nga ang hari maoy mopalingkod kanimo kaysa iya kang papahawaon ug maulawan ka atubangan sa mga dungganon.
8Ayaw pagdali-dalig sugilon sa korte bahin sa imong nakita, kay unsa na lang kahay imong buhaton kon mapamatud-an sa usa ka saksi nga sayop ka!
9Kon may panagbangi kamo sa imong higala, husaya kini nga kamo-kamo ra ug ayaw ipanugilon ang inyong mga sekreto, 10kay kon masayran na kini sa uban, basin maulawan kamo, ug madaot ang inyong dungog hangtod sa hangtod.
11Ang pagsulti sa hustong mga pulong sa tukmang panahon nahisama kaanindot sa bulawan nga mga mansanas diha sa sudlanan nga pilak.
12Ang pagbadlong sa tawong maalamon mas bililhon pa sa alahas nga bulawan alang sa tawo nga mamati niini.
13Ang kasaligan nga mensahero makapagaan sa gibati sa nagsugo kaniya, sama sa bugnaw nga tubig panahon sa ting-init.
14Ang tawo nga wala nagatuman sa iyang saad sama sa dag-om ug hangin nga walay dalang ulan.
15Ang pagpailob ug ang malumong sinultihan makakumbinse sa mga pangulo ug bisan sa mga gahi ug kasingkasing.
16Ayaw pagpalabig kaon ug dugos kay tingalig mosuka ka. 17Ayaw pagsige ug pamisita sa imong silingan, kay tingalig mapul-an siya ug maglagot na hinuon kanimo.
18Ang tawo nga nagasaksi ug bakak sa iyang isigka-tawo makapasakit nga daw sa espada, bunal, ug pana.
19Ang pagsalig sa tawong dili masaligan sa panahon sa kalisod walay kapuslanan sama sa daot nga ngipon o bali nga tiil.
20Kon awitan mo sa masadya nga awit ang tawong anaa sa labihan nga kalisod, sama rag gihuboan mo siya ug bisti panahon sa tingtugnaw o gibutangan mo ug suka ang iyang samad.
21Kon ang imong kaaway gigutom, pakan-a; kon giuhaw, paimna. 22Kay kon buhaton mo kini maulaw siya sa iyang gihimo kanimo,25:22 maulaw siya sa iyang gihimo kanimo: sa literal, nagtapok ka ug baga sa iyang ulo. ug ang Ginoo magabalos kanimo.
23Maingon nga ang hanging habagat magdalag ulan, ang tabi-tabi magdala usab ug kasuko.
24Mas maayo pang magpuyo sa atop sa balay25:24 atop sa balay: Tan-awa usab ang 21:9. kaysa magpuyo sulod sa balay uban sa asawa nga palaaway.
25Ang maayong balita nga gikan sa layong dapit sama sa mabugnaw nga tubig nga makapatagbaw sa tawong giuhaw.
26Ang tawong matarong nga magpahiuyon sa tawong daotan sama sa lubog nga tuboran o sa hugaw nga atabay.
27Dili maayo ang sobra nga pagkaon ug dugos, mao usab ang pagtinguha nga dayegon ka kanunay sa mga tawo.
28Ang tawo nga dili makapugong sa iyang kaugalingon daling mapukan sama siya sa usa ka siyudad nga walay paril.
More Proverbs of Solomon
1These are more proverbs of Solomon, compiled by the men of Hezekiah king of Judah:
2It is the glory of God to conceal a matter;
to search out a matter is the glory of kings.
3As the heavens are high and the earth is deep,
so the hearts of kings are unsearchable.
4Remove the dross from the silver,
and a silversmith can produce a vessel;
5remove wicked officials from the king’s presence,
and his throne will be established through righteousness.
6Do not exalt yourself in the king’s presence,
and do not claim a place among his great men;
7it is better for him to say to you, “Come up here,”
than for him to humiliate you before his nobles.
What you have seen with your eyes
8do not bring25:7,8 Or nobles / on whom you had set your eyes. / 8 Do not go hastily to court,
for what will you do in the end
if your neighbor puts you to shame?
9If you take your neighbor to court,
do not betray another’s confidence,
10or the one who hears it may shame you
and the charge against you will stand.
11Like apples25:11 Or possibly apricots of gold in settings of silver
is a ruling rightly given.
12Like an earring of gold or an ornament of fine gold
is the rebuke of a wise judge to a listening ear.
13Like a snow-cooled drink at harvest time
is a trustworthy messenger to the one who sends him;
he refreshes the spirit of his master.
14Like clouds and wind without rain
is one who boasts of gifts never given.
15Through patience a ruler can be persuaded,
and a gentle tongue can break a bone.
16If you find honey, eat just enough—
too much of it, and you will vomit.
17Seldom set foot in your neighbor’s house—
too much of you, and they will hate you.
18Like a club or a sword or a sharp arrow
is one who gives false testimony against a neighbor.
19Like a broken tooth or a lame foot
is reliance on the unfaithful in a time of trouble.
20Like one who takes away a garment on a cold day,
or like vinegar poured on a wound,
is one who sings songs to a heavy heart.
21If your enemy is hungry, give him food to eat;
if he is thirsty, give him water to drink.
22In doing this, you will heap burning coals on his head,
and the Lord will reward you.
23Like a north wind that brings unexpected rain
is a sly tongue—which provokes a horrified look.
24Better to live on a corner of the roof
than share a house with a quarrelsome wife.
25Like cold water to a weary soul
is good news from a distant land.
26Like a muddied spring or a polluted well
are the righteous who give way to the wicked.
27It is not good to eat too much honey,
nor is it honorable to search out matters that are too deep.
28Like a city whose walls are broken through
is a person who lacks self-control.
