‒ 19 ‒
1Ayaw kasina sa mga daotan o paninguha nga makighigala kanila, 2kay ang ilang ginahunahuna ug ginapanulti mao ang pagpasakit sa uban.
‒ 20 ‒
3-4Pinaagi sa kaalam matukod ang usa ka balay, ug mapalig-on kini pinaagi sa maayong panabot; ug ang mga kuwarto niini mapuno sa nindot ug mahalon nga mga kabtangan pinaagi sa kahibalo.24:3-4 o, Kon maalamon ka, mapundar ug mapauswag nimo ang imong panimalay.
‒ 21 ‒
5Ang mga tawong maalamon dakog ikatabang panahon sa gira, 6kay kinahanglan ang ilang mga tambag sa pagpakiggira. Ug mas dako ang tsansa nga modaog kon daghan ang magtatambag.
‒ 22 ‒
7Dili matugkad sa tawong buang-buang ang kaalam. Wala siyay ikasulti kon maalamong mga butang nay hisgotan.
‒ 23 ‒
8Ang tawong magplano kanunay ug daotan ilado nga tigpasiugdag daotan. 9Sala ang bisan unsay ipasiugda sa tawong buang-buang, ug ngil-aran ang mga tawo sa bugalbugalon.
‒ 24 ‒
10Kon mawad-an kag paglaom sa panahon sa kalisod, timailhan kana nga ikaw huyang.
‒ 25 ‒
11Ayaw pagduhaduha sa pagluwas sa mga tawo nga dili sad-an nga gihukman nga patyon. 12Moingon ka nga wala ka mahibalo bahin niini, apan nahibalo ang Dios kon nagsulti ka sa tinuod o wala. Nagabantay siya kanimo ug nakahibalo siya kon unsay anaa sa imong hunahuna. Balosan ka niya sumala sa imong binuhatan.
‒ 26 ‒
13-14Anak, maingon nga ang dugos tam-is ug makaayo kanimo, ingon usab niana ang kaalam. Kay kon maalamon ka, may maayo kang kaugmaon ug dili mapakyas ang imong mga pangandoy.
‒ 27 ‒
15Ayaw pag-awat sa tawong daotan nga manglungkab sa pinuy-anan sa tawong matarong. 16Kay bisan makapito pa mapandol ang tawong matarong, makabangon ra gihapon siya. Apan kon ang daotan ang malaglag, dili na siya makabangon pa.
‒ 28 ‒
17Ayaw pagmaya kon may daotang mahitabo sa imong kaaway. 18Makita sa Ginoo ang imong gibuhat, ug dili niya kini magustohan; ug undangan niya ang pagsilot sa imong kaaway.
‒ 29 ‒
19Ayawg kalagot o kasina sa daotang mga tawo, 20kay wala silay maayong kaugmaon ug mahisama sila sa suga nga napalong.
‒ 30 ‒
21Anak, tahora ang Ginoo ug ang hari. Ayaw pakig-uban sa mga tawong nakigbatok kanila, 22kay wala ka masayod kon unsay kalaglagan nga kalit nga ipadala sa Ginoo o sa hari ngadto kanila.
Dugang pa nga mga Panultihon
23Ania pay laing mga panultihon gikan sa maalamon nga mga tawo:
Dili maayo nga may pinalabi ka sa imong paghukom. 24Kon ipalingkawas mo ang nakasala, tunglohon ug kapungtan ka sa mga tawo. 25Apan kon silotan mo ang nakasala, panalanginan ka ug mouswag ka pa.
26Ang dili bakak nga tubag nagapadayag sa tinuoray nga panaghigalaay.
27Andama una ang imong panginabuhian, sama sa uma, sa dili ka pa magtukod ug panimalay.24:27 magtukod ug panimalay: o, magtukod ug balay.
28Ayaw pagsaksi batok sa imong isigka-tawo sa walay igong hinungdan, o manugilon ug bakak bahin kaniya. 29Ayaw pag-ingon, “Balosan ko siya sa iyang gihimo kanako. Himuon ko usab kaniya ang iyang gihimo kanako.”
30Miagi ako sa uma sa usa ka tawong tapolan ug walay panabot. 31Puno na kini sa mga sagbot ug sampinit, ug guba na ang koral niini. 32Gipamalandongan ko pag-ayo kining akong nakita ug nakuha ko kini nga leksyon: 33Higda-higda, tulog-tulog, ug pagpangiyugpos gamay, tawong tapolan, 34ug sa kalit lang moabot kanimo ang kawad-on nga daw sama sa armadong tulisan.
1به اشخاص بدكار حسادت نورز و آرزو نكن كه با آنها دوست شوی، 2زيرا تمام فكر و ذكر آنها اين است كه به مردم ظلم كنند.
3خانه با حكمت بنا میشود و با فهم استوار میگردد، 4اتاقهايش با دانايی از اسباب نفيس و گرانبها پر میشود.
5آدم دانا و فهميده از قدرت زياد برخوردار است و دائم به قدرت خويش میافزايد. 6پيروزی در جنگ بستگی به تدابير خوب و مشورت زياد دارد.
7احمق نمیتواند به حكمت دست يابد؛ وقتی موضوع مهمی مورد بحث قرار میگيرد، او حرفی برای گفتن ندارد.
8كسی كه دائم نقشههای پليد در سر بپروراند، عاقبت رسوا خواهد شد. 9نقشههای آدم احمق گناهآلود است و كسی كه ديگران را مسخره میكند مورد نفرت همهٔ مردم میباشد.
10اگر نتوانی سختيهای زندگی را تحمل كنی، آدم ضعيفی هستی.
11از نجات دادن كسی كه به ناحق به مرگ محكوم شده است كوتاهی نكن. 12نگو كه از جريان بیخبر بودهای، زيرا خدايی كه جان تو در دست اوست و از دل تو آگاه است، میداند كه تو از همه چيز باخبر بودهای. او هر كسی را مطابق اعمالش جزا خواهد داد.
13-14پسرم، همانطور كه خوردن عسل كام تو را شيرين میكند، همچنان كسب حكمت برای جان تو شيرين خواهد بود. كسی كه حكمت بياموزد آيندهٔ خوبی در انتظارش خواهد بود و اميدهايش بر باد نخواهد رفت.
15ای بدكاران، منتظر نباشيد كه خانهٔ درستكاران را غارت و ويران كنيد، 16زيرا شخص درستكار حتی اگر هفت بار هم بيفتد، باز برخواهد خاست، اما بدكاران گرفتار بلا شده، سرنگون خواهند گرديد.
17وقتی دشمنت دچار مصيبتی میشود شادی نكن و هنگامی كه میافتد دلشاد نشو، 18زيرا ممكن است خداوند اين كار تو را نپسندد و از مجازات او دست بردارد!
19به سبب بدكاران خودت را ناراحت نكن و به آنها حسادت نورز، 20زيرا شخص بدكار آيندهای ندارد و چراغش خاموش خواهد شد.
21پسرم، از خداوند و پادشاه بترس و با كسانی كه بر ضد ايشان شورش میكنند همدست نشو، 22كيست كه بداند خداوند يا پادشاه چه بلايی بر سر چنين كسان خواهد آورد؟
چند سخن حكيمانهٔ ديگر
23قاضی نبايد در داوری از كسی طرفداری كند. 24هر كه به مجرم بگويد: «تو بیگناهی»، مورد لعنت و نفرت همهٔ مردم واقع خواهد شد، 25ولی آنكه گناهكار را محكوم كند سعادت و بركت نصيبش خواهد گرديد.
26جواب صادقانه مانند بوسهٔ دوست دلچسب است.
27اول كسب و كاری داشته باش بعد خانه و خانواده تشكيل بده.
28عليه همسايهٔ خود شهادت دروغ نده و سخنان نادرست دربارهاش بر زبان نياور. 29نگو: «هر چه بر سرم آورده تلافی خواهم كرد.»
30از كنار مزرعهٔ آدم تنبل و احمقی گذشتم. 31همه جا خار روييده بود، علفهای هرز زمين را پوشانده و ديوار مزرعه فرو ريخته بود. 32با ديدن اين منظره به فكر فرو رفتم و اين درس را آموختم: 33كسی كه دست روی دست میگذارد و دايم میخوابد و استراحت میكند، 34عاقبت فقر و تنگدستی چون راهزنی مسلح به سراغش خواهد آمد.