1Ang maalamon nga asawa mopalig-on sa iyang panimalay, apan ang buang-buang nga asawa moguba sa iyang panimalay.
2Ang tawo nga nagakinabuhi nga matarong nagatahod sa Ginoo, apan kadtong wala nagakinabuhi nga matarong nagatamay kaniya.
3Ang mga pulong sa tawong buang-buang magpasakit kaniya, apan ang mga pulong sa tawong maalamon magtipig kaniya.
4Kon wala kay mananap nga igdadaro wala kay maani, apan kon may mananap ka, ug kusgan pa, daghan kag maani.
5Ang masaligan nga saksi nagasulti sa tinuod, apan ang bakakon dili masaligan.
6Ang tawong bugalbugalon dili gayod makaangkon ug kaalam bisan unsaon ug paningkamot, apan ang tawo nga may pagsabot dali rang makakat-on.
7Likayi ang mga buang-buang kay wala kay maayong makat-onan gikan kanila.
8Ang kaalam sa tawong kahibalo motimbang-timbang kon unsay maayo o dili maoy nagahatag kaniyag kahibalo kon unsay angay niyang buhaton, apan ang kabuang sa tawong buang-buang maoy magpahisalaag kaniya.
9Daw sa wala lang sa mga buang-buang kon makasala sila, apan niadtong mga matarong nga nagkinabuhi sa ensakto, gusto nila nga dawaton sila sa Dios.
10Ikaw ray nasayod kon unsa ka kamalipayon o kon unsa ka kamasulob-on.
11Laglagon ang panimalay niadtong mga daotan, apan pauswagon ang panimalay niadtong nagkinabuhi sa ensakto.
12Tingali naghunahuna ka nga nagsubay ka sa ensaktong dalan, apan padulong diay kini sa kalaglagan.
13Matago ang imong kasubo pinaagi sa pagkatawa, apan human sa katawa anaa ra gihapon ang kasubo.
14Anaa gayoy balos sa binuhatan sa tawo, maayo man o daotan.
15Bisag unsa ray tuohan sa tawong walay alamag; apan ang tawong kahibalo motimbang-timbang kon unsay husto o dili nagmatngon sa iyang mga lakang.
16Ang tawong maalamon nagaamping sa iyang kaugalingon ug nagalikay sa kasamok; apan ang buang-buang danghag ug walay pagpugong sa kaugalingon.
17Ang tawong dali rang masuko makabuhat ug kabuang. Ang tawong nagalaraw ug daotan kapungtan sa Dios.14:17 kapungtan sa Dios: o, kapungtan sa uban.
18Makita ang kabuang sa tawong walay alamag, apan makita gayod nga may kaalam ang tawong mahibalo motimbang-timbang kon unsay husto o dili.
19Ang mga daotan moluhod ug magpakilooy sa mga matarong.
20Wala kaayoy makighigala sa mga kabos, bisan gani ang ilang mga isigka-ingon, apan ang mga adunahan daghag higala.
21Makasala ang tawo nga nagatamay sa iyang isigka-tawo nga kabos, apan bulahan ang tawo nga maayo sa mga kabos.
22Makasala ka kon magplano kag daotan sa imong isigka-tawo, apan kon magplano kag maayo, may mga tawo nga maghigugma ug mounong kanimo.
23Ang pagtrabaho ug maayo anaay pulos, apan kon pulos ra estorya mapobre ang tawo.
24Ang balos nga madawat sa mga maalamon mao ang ilang bahandi, apan ang kabuang sa mga buang-buang moanig dugang pang kabuang.
25Ang saksi nga nagasugilon sa tinuod makaluwas sa kinabuhi sa tawo, apan ang magsaksig bakak usa ka maluibon.
26Ang pagtahod sa Ginoo maghatag ug seguridad ug kalig-on ngadto sa tawo ug sa ilang mga anak.
27Ang pagtahod sa Ginoo makaayo ug mopalugway sa imong kinabuhi,14:27 makaayo… kinabuhi: sa literal, tuboran nga nagahatag sa kinabuhi. ug makapalikay kanimo sa kamatayon.
28Ang pagkagamhanan sa hari nagdepende sa kadaghan sa iyang katawhan; kon wala ang iyang katawhan mapukan ang hari.
29Ang tawong mapailubon maalamon gayod, apan ang tawo nga daling masuko nagapakita sa iyang pagkabuang-buang.
30Ang malinawong hunahuna makaayo sa lawas, apan ang kasina sama sa sakit nga mokutkot sa kabukogan.
31Ang nagapaantos sa mga kabos nagatamay sa Dios nga naghimo kanila, apan ang maloloy-on sa mga kabos nagapasidungog sa Dios.
32Laglagon sa Dios ang mga daotan tungod sa ilang daotang mga binuhatan, apan panalipdan niya ang mga matarong tungod sa ilang pagkadiosnon.14:32 tungod sa ilang pagkadiosnon: Mao kini sa Septuagint ug sa Syriac; apan sa Hebreo, bisan sa ilang kamatayon.
33Ang kaalam anaa sa hunahuna sa tawong may pagsabot, apan ang mga buang-buang walay14:33 walay: Wala kini sa Hebreo, apan anaa sa Septuagint ug sa Syriac. nahibaloan bahin sa kaalam. 34Mouswag ang usa ka nasod kon ang mga lumulupyo niini magkinabuhi nga matarong; apan kon magpakasala sila, maulawan ang ilang nasod.
35Makapalipay sa hari ang maalamon nga sulugoon, apan kapungtan niya ang sulugoon nga nagapakaulaw kaniya.
14
1知恵のある女は自分の家を建て、
愚かな女は自分の家を自分で壊します。
2正しいこととは主をたたえること、
罪を犯すことは主をさげすむことです。
3高慢な者はむだ口をたたいて自分の尊厳を傷つけ、
知恵のある人は役に立つことを語って
人から尊敬されます。
4働かなければ、
手を汚さない代わりに収入もありません。
5真実な証人はうそをつかず、
偽りの証人はうそを語ります。
6人をさげすむ者に知恵は寄りつかず、
思慮のある人には、知恵のほうからやって来ます。
7正しい忠告をもらいたいなら、
愚か者を相手にしてはなりません。
8知恵のある人は先を見越し、
愚か者は自分をごまかして事実を直視しません。
9神の教えに背く者たちは過ちを犯し、
神を恐れる者たちは人を思いやります。
10悲しみも喜びも、真にわかるのはその人自身で、
他の人が完全に共有することはできません。
11悪者の働きは失敗し、
神を恐れる人だけが成功します。
12だれでも、広く歩きやすい道が正しい道と考えますが、
それは死に通じる道です。
13笑っても苦しみは隠せません。
笑ったあと、悲しみがそのまま残っています。
14信仰をなくした人は自分に嫌気がさしますが、
神を恐れる人の生活には活気があります。
15わきまえのない人は言われたことを鵜呑みにし、
慎重な人は将来をよく考えて行動します。
16賢い人は用心深く危険を避け、
愚か者は自信満々につき進みます。
17短気な人は愚かなことをし、
忍耐強い人をきらいます。
18愚か者は愚かさを報いとして得ますが、
賢い人は知識を得ます。
19悪人は、いつかは神を恐れる人に
頭を下げることになります。
20貧しい人は隣近所にさえ相手にされず、
金持ちは友に不自由しません。
21貧しい人を軽蔑してはいけません。
貧しい人に親切にすれば、自分も幸せになります。
22悪いことを企む者は道に迷い、
良いことを計画する人は神に愛されて安全です。
23まじめに働けば収入は増え、
むだ話ばかりしていると貧しくなります。
24知恵のある人は知恵をほめられ、
愚か者は愚かさを軽蔑されます。
25真実を言う証人は
無実の罪をはらしてくれますが、
偽りの証人は平気で人を裏切ります。
26神を恐れる人は頑健で、
子どもたちは安心して、その人に頼ります。
27主を恐れることはいのちの泉です。
その水を飲めば生きる力がわいてきます。
28民が増えるのは王にとって栄光であり、
民が減るのは王座の揺らぐしるしです。
29利口な人は腹を立てるのは愚かだと知っているので、
自分の感情を抑えます。
30心がおおらかだと長生きし、
激しやすい人は寿命を縮めます。
31貧しい人をいじめるのは、
その人たちを造った神をさげすむこと、
貧しい人を助けるのは神をほめたたえることです。
32神を信じる人には、
死ぬ時にも心の拠り所がありますが、
悪者は罪に押しつぶされます。
33知恵は聡明な人の心に住み、
愚か者がそれを聞くには
大声で叫ばなければなりません。
34神を敬うことは国を高め、
罪は民をおとしめます。
35やるべきことを心得ている召使は王に好かれ、
やっかいな召使は王の怒りを買います。
