Ang Pagtratar sa mga Ulipon
(Deu. 15:12-18)
1Miingon ang Ginoo kang Moises, “Mao kini ang mga lagda nga ipatuman mo sa mga Israelinhon:
2“Kon magpalit kamog ulipon nga Hebreohanon, magaalagad siya kaninyo sulod sa unom ka tuig. Apan sa ikapitong tuig may kagawasan na siya ug wala siyay bayronon. 3Kon sa inyong pagpalit kaniya ulitawo pa siya, ulitawo gihapon siya nga mogawas sa ikapitong tuig. Apan kon may asawa na siya sa panahon sa pagpalit ninyo kaniya, ang iyang asawa mahimong gawasnon usab uban kaniya. 4Kon gipaminyo siya sa iyang agalon ug nakaanak sila sa iyang asawa, gawasnon siya sa ikapitong tuig, apan ang iyang asawa ug mga anak magpabilin sa iyang agalon.
5“Apan kon moingon gayod ang ulipon nga gihigugma niya ang iyang agalon, ang iyang asawa ug mga anak, ug dili niya gusto nga mahimong gawasnon, 6dad-on siya sa iyang agalon sa presensya sa Dios.21:6 Dios: o, mga pangulo. Ug didto sa pultahan tusokan sa iyang agalon ang iyang dalunggan nga nakapaod sa pultahan, ug mahimo na siyang ulipon sa iyang agalon hangtod sa hangtod.
7“Kon ibaligya sa usa ka tawo ang iyang anak nga babaye isip usa ka ulipon, dili kini mahimong mahatagan ug kagawasan sa ikapito nga tuig sama sa mga lalaking ulipon. 8Kon wala siya maangayi sa agalon nga nagpalit kaniya, mahimo siyang lukaton sa iyang pamilya. Apan dili siya mahimong ibaligya sa iyang agalon ngadto sa mga langyaw, tungod kay wala man motuman ang agalon sa iyang responsibilidad. 9Kon ipaminyo sa agalon kini nga ulipon sa iyang anak, kinahanglang isipon niya kini nga iyang anak nga babaye. 10Kon pangasaw-on niya kini nga ulipon, apan mangasawa pa gayod siya ug lain, kinahanglan padayonon niya ang iyang paghatag niini ug pagkaon, bisti, ug ang pagdulog kaniya. 11Kon dili niya mahatag kining tulo ka butang, mahimong mohawa kana nga babaye nga walay bayronon.”
Ang mga Kasugoan bahin sa mga Krimen
12“Si bisan kinsa nga mangulata ug tawo hinungdan nga mamatay kini, kinahanglang patyon usab. 13Apan kon wala niya tuyoa ug gitugot ko kini nga mahitabo, maggahin ako ug dapit nga iyang katagoan. 14Apan kon giplano niya ug gituyo ang pagpatay, bisan pag nagpaduol siya sa akong halaran kuhaa siya ug patya.
15“Si bisan kinsa nga mangulata21:15 mangulata: o, mopatay. sa iyang amahan o inahan kinahanglang patyon.
16“Si bisan kinsa nga mangdagit ug tawo kinahanglang patyon, bisan kon gibaligya na niya kini o makit-an kini uban kaniya.
17“Si bisan kinsa nga manunglo sa iyang amahan o inahan kinahanglang patyon.
18“Pananglit, nagaaway ang duha ka tawo, unya gisumbag sa usa o gibunalan ug bato ang iyang kontra ug dili na kini makabangon apan wala ra mamatay, 19ang tawo nga nakapasakit dili silotan kon ang tawo nga nasamdan nakabangon ra pag-usab ug nakalakaw-lakaw bisan pag nagsungkod na kini. Apan kinahanglang bayran sa nakasala ang panahon niini nga nausik tungod sa iyang pagluya, ug atimanon niya kini hangtod nga maayo sa hingpit.
20“Kon gibunalan sa usa ka tawo ang iyang ulipon, lalaki man o babaye, hinungdan sa pagkamatay niini, kinahanglan silotan siya. 21Apan kon wala mamatay ang ulipon ug maulian ra kini paglabay sa usa o duha ka adlaw, dili siya silotan kay siya man ang tag-iya sa ulipon.
22“Kon may mag-away ug unya naigo nila ang usa ka babayeng mabdos, ug nakaanak kinig ahat,21:22 nakaanak kinig ahat: o, nakuhaan. apan wala ray daotang nahitabo kaniya, ang nakaigo pabayron sumala sa kantidad nga pangayoon sa bana basi sa gitugot sa mga maghuhukom. 23Apan kon grabe ang kadaot nga nahiagoman sa babaye, silotan ang nakaigo basi usab sa nahitabo sa babaye. Kon namatay ang babaye, patyon usab siya. 24Kon nabuta ang babaye, butahan usab siya. Kon napangag ang babaye, pangagan usab siya. Kon nabali ang kamot o tiil, balian usab siya sa iyang kamot o tiil. 25Kon napaso, pasoan usab siya. Kon nasamad, samaran usab siya. Ug kon nabun-og, bun-ogon usab siya.
26“Kon gisumbag sa agalon ang mata sa iyang ulipon, lalaki man o babaye, unya nabuta kini, hatagan niya ug kagawasan ang ulipon ingon nga bayad sa iyang pagkabuta. 27Kon natangtang ang ngipon sa iyang ulipon, lalaki man o babaye, hatagan usab niya ug kagawasan ang ulipon ingon nga bayad sa ngipon nga natangtang.
28“Kon may torong baka nga makasungay ug tawo, lalaki man o babaye, unya namatay kini, kinahanglan nga batohon ang baka hangtod mamatay, ug dili kan-on ang unod niini, apan ang tag-iya sa baka walay tulubagon niini. 29Apan kon ang baka daan na nga gapanungag ug tawo ug gipasidan-an na ang tag-iya bahin niini, apan gipasagdan lang niya ang baka, ug nakapatay kini ug tawo, kinahanglan nga batohon kini hangtod mamatay ug ang tag-iya niini patyon usab. 30Apan kon pabayron na lang ang tag-iya aron dili siya patyon, kinahanglan nga mobayad siya sa kantidad nga pangayoon gikan kaniya. 31Mao gihapon kini ang lagda nga sundon kon makasungay ang baka ug bata, lalaki man o babaye. 32Kon makasungay ang baka ug ulipon, lalaki man o babaye, kinahanglang magbayad ang tag-iya niini ug 30 ka buok nga pilak sa agalon sa ulipon, ug kinahanglan nga batohon ang baka hangtod mamatay.
33“Pananglit, may tawo nga nagkuha sa tabon sa atabay o naghimo ug atabay ug wala niya kini taboni, ug may nahulog nga baka o asno sa maong atabay, 34bayran sa tag-iya sa atabay ang tag-iya sa mananap, ug maiya na ang patay nga mananap.
35“Kon ang baka sa usa ka tawo nakapatay ug baka sa laing tawo, ibaligya nila ang buhing baka ug tungaon nila ang halin niini. Bahinon usab nila ang karne sa namatay nga baka. 36Apan kon ang baka nga nakapatay daan na nga gapanungag ug gipasagdan lang kini sa tag-iya, kinahanglang magbayad ang tag-iya niini ug usa ka baka ilis sa namatay, ug iyahon na ang patay nga baka.
Amateeka ku Baddu
121:1 Ma 4:14Amateeka gano gabategeeze nti:
221:2 Yer 34:8, 14“Bw’ogulanga omuddu Omwebbulaniya, akuweererezanga emyaka mukaaga. Mu mwaka ogw’omusanvu omuddizanga eddembe lye n’agenda, era talisasuliranga. 3Bw’aba nga yajja yekka, era agendanga yekka; naye bw’aba nga yajja ne mukazi we, era agendanga naye. 4Mukama we bw’abanga amuwadde omukazi, n’amuzaalira abaana aboobulenzi n’aboobuwala; omukazi n’abaana babanga ba mukama wa muddu oyo; omusajja yekka ye yaddizibwanga eddembe lye. 521:5 Ma 15:16Naye omuddu bw’agambanga nti, ‘Nze mukama wange mmwagala, ne mukazi wange n’abaana bange bonna mbagala, era seetaaga ddembe,’ 621:6 a Kuv 22:8-9 b Nek 5:5mukama we amutwalanga eri abalamuzi, amuleetanga ku luggi oba ku mwango gw’oluggi, n’amuwummula okutu n’olukato.21:6 Okuwummula amatu, yali mpisa y’Abasuli n’amawanga agabeetoolodde. Kaali kabonero akakakasa ng’omuddu bw’ali owa mukama we. Olwo anaamuweerezanga okutuusa okufa.
7“Omusajja bw’anaatundanga omwana we owoobuwala ng’omuddu, omuwala oyo taddizibwenga ddembe ng’omuddu omusajja. 8Bw’ataasanyusenga mukama we eyamugula, anaayinzanga okununulibwa. Kyokka mukama we taabenga na buyinza kumutunda mu bannamawanga, kubanga mukama we yanaabanga amukuusizakuusiza okumala okumuwasa ate n’amwegobako. 9Singa amugabira mutabani we, olwo anaabanga ng’omu ku bawala be. 1021:10 1Ko 7:3-5Singa amuwasizaako omukazi omulala, mukama we taamuggyengako mmere ye oba engoye ze, wadde ebimukwatako byonna eby’obufumbo. 11Ebintu ebyo ebisatu singa abimumma, omuwala omuddu anaayinzanga okuleka mukama we n’amuvaako awatali kusasulirwa.
Amateeka ku Butemu
1221:12 Lub 9:6; Mat 26:52“Anaakubanga omuntu n’amutta, naye ateekwa buteekwa okuttibwa. 1321:13 Kbl 35:10-34; Ma 19:2-13; Yos 20:9; 1Sa 24:4, 10, 18Kyokka singa akikola nga tagenderedde, naye Katonda n’akikkiriza okubaawo, anaddukanga ne yeekweka mu kifo kye ndibateekerateekera. 1421:14 a Beb 10:26 b Ma 19:11-12; 1Bk 2:28-34Naye singa omuntu anaasalanga olukwe n’alumba munne n’amutta mu bugenderevu, bw’anaabanga ku kyoto kyange, mumusikangako ne mumutwala ne mumutta.
15“Akubanga kitaawe oba nnyina, ateekwa buteekwa okuttibwa.
1621:16 a Kuv 22:4; Ma 24:7 b Lub 37:28“Oyo awambanga omuntu n’amutunda oba n’akwatibwa naye nga tannamutunda attibwanga buttibwa.
1721:17 Lv 20:9-10; Mat 15:4*; Mak 7:10*“Anaakolimiranga kitaawe oba nnyina ateekwa kuttibwa.
Amateeka ku Kuyomba n’Okulwana
18“Abantu singa bayomba ne balwana, omu n’akuba munne ejjinja oba ekikonde, n’atafa wabula n’abeera ku kitanda; 19singa ava ku kitanda, n’atandika n’okutambulako ebweru n’omuggo gwe, oli eyamukuba taavunaanibwenga; wabula anaasasuliranga ebiseera by’oyo gwe yakuba, era n’amujjanjaba okutuusa ng’awonedde ddala.
20“Omuntu bw’anaakubanga omuddu we omusajja oba omuddu we omukazi n’omuggo, omuddu oyo emiggo ne gimutta, omusajja oyo anaabonerezebwanga; 2121:21 Lv 25:44-46naye omuddu oyo bw’anaalamanga okumala olunaku oba ennaku ebbiri, mukama we taabonerezebwenga, kubanga ye nannyini ye.
2221:22 nny 30; Ma 22:18-19“Singa abantu babadde balwana, ne bakubiramu omukazi ali olubuto, olubuto ne luvaamu, kyokka n’atabaako mutawaana mulala gwonna, oyo amukubye anaatanzibwanga omutango bba w’omukazi gw’anaasalanga, era nga n’abalamuzi bagukkirizza. 2321:23 Lv 24:19; Ma 19:21Naye singa omukazi oyo abaako omutawaana ogw’amaanyi, ekibonerezo kineenkanaakananga n’ekyo ky’amukoze. Bw’anattanga anattibwanga, 2421:24 Mat 5:38*bw’anaaggyangamu eriiso lya munne, n’erirye banaaligyangamu, oba omuntu bw’anaaggyangamu erinnyo lya munne, n’erirye banaalikuulangamu, bw’anaamutemangako omukono, n’ogugwe banaagutemangako, bw’anaamutemangako ekigere, n’ekikye banaakitemangako, 25bw’anaamwokyanga, naye anaayokebwanga, bw’anaamussangako ekiwundu, naye anaassibwangako ekiwundu, bw’anaamunuubulanga, naye anaanuubulwanga.
26“Omuntu bw’akubanga omuddu we omusajja oba omuddu we omukazi, n’amuggyamu eriiso, anaamuddizanga eddembe lye n’amuleka n’agenda, nga kwe kumuliyira olw’eriiso eryo. 27Singa akuba omuddu we omusajja oba omuddu we omukazi, n’amukuulamu erinnyo, anaamuddizanga eddembe lye, nga kwe kumuliyira olw’erinnyo eryo.
Amateeka ku Nsolo Ezirundibwa
2821:28 nny 32; Lub 9:5“Singa ente ya seddume etomera omusajja oba omukazi n’emutta, seddume eyo eteekwa okukubwanga amayinja n’efa, n’ennyama yaayo teriibwanga. Kyokka nannyini yo taabengako musango. 29Naye seddume eyo singa emanyiddwa nga bulijjo ntomezi, era nga ne nannyini yo yalabulwako dda, kyokka n’atagisibira mu lugo lwayo, n’etta omusajja oba omukazi, eneekubwanga amayinja n’efa, ne nannyini yo anattibwanga. 3021:30 nny 22; Kbl 35:31Naye singa asalirwa engassi, aneenunulanga n’awona okufa ng’asasuddeyo kyonna ekinaabanga kimusaliddwa. 31Seddume bw’eneetomeranga mutabani w’omuntu oba muwala we, etteeka lye limu eryo lye linaakozesebwanga. 3221:32 Zek 11:12-13; Mat 26:15; 27:3, 9Seddume bw’etomeranga omuddu omusajja oba omuddu omukazi, nannyini yo ateekwa okusasula mukama w’omuddu oyo, ebitundu bya ffeeza amakumi asatu,21:32 ebitundu bya ffeeza amakumi asatu Omuddu omunnaggwanga yali yenkanankana ebitundu bya ffeeza amakumi asatu. ne seddume ekubwenga amayinja efe.
33“Omuntu bw’anaabikkulanga ekinnya n’akireka nga kyasamye, oba bw’anaasimanga ekinnya n’atakisaanikirako, seddume n’ekigwamu oba endogoyi, 34nannyini kinnya anaasasuliranga okufiirwa okwo; anaasasulanga nannyini nsolo efudde, era n’okugitwala anaagitwalanga.
35“Seddume y’omuntu bw’eneerumyanga seddume y’omulala, n’emala egitta; banaatundanga seddume ennamu, ensimbi ne bazigabana; ne seddume enfu nayo banaagigabananga. 36Oba singa seddume eyo ng’emanyiddwa nga ntomezitomezi, naye nannyini yo nga tagiggalira mu lugo lwayo, ateekwa asasule seddume olwa seddume, yo enfu eneebanga yiye.
